Delphine Diallo

Als Delphine Diallo (1977) door haar buurt loopt, wordt ze nog wel eens aangeklampt. Dat komt door een eerdere fotoserie waarvoor een Indiase vriendin haar transformeerde tot de Kali, een godin uit het hindoeïsme. De foto’s maken veel los bij vrouwen, vertelt de Senegalees Franse kunstenaar. Misschien voelen ze haar kracht wel. ‘Het archetype van de vrouwelijke strijder is compleet vernietigd en veel vrouwen worstelen met dit verlies.’ Zeven jaar geleden liep Diallo een Shaolintempel op Broadway Avenue binnen om aan een kungfutraining te beginnen. Ze vond dat dit beter paste bij haar spirituele ontwikkeling, want yoga, dat was te soft. Bepalend voor haar spirituele ontwikkeling en haar kunstenaarschap, noemt ze het animisme, het oude geloof dat alles in de natuur een ziel heeft en met elkaar verbonden is.

EEN NACHT IN DE WOESTIJN

Haar spirituele reis begon elf jaar geleden, op een nacht in de woestijn. Vanuit haar atelier in Brooklyn deelt ze herinneringen aan die reis naar Afrika. De bestemming was de Okavanga delta in Botswana. Ze assisteerde Peter Beard die foto’s aan het schieten was voor de nieuwe Pirelli kalender. ‘Een betoverende plek,’ vertelt ze, met nog steeds een zweem van ontzag in haar stem. ‘Het was van een verbazingwekkende immensiteit, er was zo veel ruimte.’ Ze besloten een stukje te gaan rijden. ‘We hadden geen idee waar we naartoe gingen. De zon begon te zakken. We vonden een bar in the middle of nowhere en een Bushman die ons witte wijn serveerde.’

De nacht viel en Diallo en Beard besloten er de avond door te brengen. ‘We raakten bevriend met de Bushman en maakten licht en vuur. We dansten om het vuur en ik sprong over het vuur. Ik verloor mezelf in het moment en viel. Ik lag op mijn rug in het zand en keek omhoog naar de sterren. Opeens smolten alle sterren, ze werden vloeibaar en stroomden mijn lichaam binnen. Het was zo intens mooi dat ik ervan moest huilen, maar ik snapte niet wat er met me gebeurde. Ik had de hele nacht nodig om daar achter te komen. Ik had nooit gelezen over andere bewustzijnstoestanden en ik was al helemaal niet bezig met spiritualiteit. Maar toen ik de volgende dag wakker werd, wist ik het. Dit was mijn eerste stap in een andere wereld. Ik moest breken met mijn relatie die al veertien jaar duurde, en ik moest naar New York verhuizen en een carrière als kunstenaar beginnen.’

Obama

Het Amerika waar ze naartoe reisde was compleet anders dan nu. ‘Ik kwam aan in New York tijdens de Obama verkiezingen. Ik maakte die enorme, positieve bewustzijnsverandering mee. Het hielp me ook om als zwarte vrouw een nieuw hoofdstuk in mijn leven te binnen te gaan, het “yes we can” was echt heel groot.’ Maar breken met haar carrière in Parijs betekende dat ze in New York vanuit het niets moest beginnen. Diallo studeerde in 1999 af aan de Parijse Académie Charpentier waarna ze zeven jaar werkte in de muziekindustrie, als special effects motion artist, video editor, grafisch vormgever en artdirector. Daar had ze genoeg van. Het was een sleur op den duur, met te weinig speelruimte. ‘Ik was er klaar mee. Ik wilde niet meer voor iemand werken. Ik wilde vrij zijn zodat ik kon werken aan mijn eigen bevrijding door kunst en spiritualiteit. Intuïtief wist ik dat dit de juiste beslissing was.’

In New York vond ze een baantje in een restaurant waar ze anderhalf jaar lang werkte. ‘Ik draaide drie, vier ploegendiensten per week. Op mijn vrije dagen fotografeerde ik en maakte ik werk. Mijn onderwerpen waren meestal mijn vriendinnen. Ik worstelde met mijn vrouwzijn, ik voelde me onderdrukt. Ik werkte aan mijn bevrijding door mijn vrienden te fotograferen en hen in dat proces meer zelfvertrouwen mee te geven.’

Bij Diallo lijkt alles in elkaar te grijpen en begin je te snappen wat een spirituele reis voor haar inhoudt. Wat wij toeval noemen, werkt bij haar anders. De juiste of nodige dingen dienen zich spontaan aan op bepalende momenten: een Shaolintempel dieze al slenterend ontdekt als ze besloten heeft om te gaan trainen; een Indiase vriendin die haar tot de godin Kali transformeert waardoor ze nu op straat door andere vrouwen aangesproken wordt; en een lucratieve opdracht uit het niets zodat ze kan afreizen naar een pow wow. Wie ‘pow wow’ googelt, vindt in de eerste zoekresultaten vooral beschrijvingen die dit ritueel van de oorspronkelijke bewoners van Amerika richting folklore en toeristische attractie duwen. Daarom schermen de inheemse Amerikanen hun ritueel af, zoals Diallo ontdekte toen ze zelf aan een pow wow in Montana deelnam, amper twee jaar nadat ze in Amerika was aangekomen.

Geld had ze niet, maar een onverwachte fotoshoot een week voor ze moest vertrekken, bracht alsnog geld in het laatje. Ze kocht een vliegticket en vertrok. ‘In Montana logeerde ik bij de Bulltail familie. Als oorspronkelijke bewoners van Amerika worstelden ze ermee dat ze hun land en hun manier van leven kwijt waren. Ze woonden in een armoedig huis, omringd door zes autowrakken. Ik kwam aan met lege handen, want ik was onderweg al mijn bagage kwijtgeraakt. Dat was de stand van zaken die ik maar moest zien te omarmen, want ik was daar met een reden.’ Tijdens haar verblijf bij de Bulltail familie in Montana zag ze hoe duizenden inheemse Amerikanen van de Crow Natie samenkwamen en honderden tipi’s opstelden voor de pow wow die een week duurde.

Visioenen

‘In Amerika wordt hier nooit over gesproken; het is een wereld in een wereld, en ik had daar toegang toe. Weinig mensen krijgen die toegang want de inheemse Amerikanen beschermen zichzelf tegen de witte overheersing die hun cultuur heeft vernietigd. Maar voor de ontwikkeling van mijn werk was dit een belangrijk moment, toen ik me realiseerde dat de inheemse bevolking zich één voelt met de natuur. De natuur geeft de mens een gave om visioenen te zien. Sommigen van ons hebben die gave, daarom hebben de inheemse Amerikanen sjamanen die visioenen en dromen kunnen uitleggen. Wij zijn deze gave kwijtgeraakt. Het doel van mijn werk is niet om een fotograaf of kunstenaar te zijn, daar zijn er al genoeg van. Ik wil juist beter leren begrijpen waarom visioenen mijn roeping zijn en wat mijn visioenen willen zeggen.’

In de westerse cultuur laat ‘visioen’, een woord dat Diallo in dit interview vaak laat vallen, zich maar slecht uitleggen. Ga je ernaar op zoek, dan kom je niet verder dan een ‘droombeeld’ met voorspellende eigenschappen, die al dan niet van een godheid komt. Maar luister je naar Diallo, dan voel je dat zij er iets diepers mee bedoelt. ‘De westerse wereld begrijpt het niet en negeert alles waar de inheemse volken in geloven. Westerlingen noemen het “religie” maar het is een geloof zoals het animisme. Visioenen zijn een instrument en kunnen sociale verandering in gang zetten. Het biedt een kans om te groeien, via verhalen en mythologieën. Zelfs vandaag de dag hebben de inheemse Amerikanen deze gave.’

Niemand sliep

Diallo nam een week lang deel aan de pow wow. Ze luisterde naar de constante ritmes die op trommels werden geslagen. ‘Ze speelden die drie, vier dagen lang non stop. Niemand sliep. En dan bereik je dat moment waarop je ervaart dat de tijd ophoudt te bestaan. Opeens maakt het niet meer uit in welk jaar je leeft of waar je bent. Er opent zich een poort die leidt naar de bevrijding van de menselijke geest.’ Deze ervaring, en Diallo nam sindsdien deel aan meerdere pow wows, maakte dat ze op een andere manier omging met haar eigen dromen. Die manier noemt ze ‘vision quest’. Het laat zich letterlijk vertalen als ‘zoektocht naar een visioen’, maar het is het ritueel van de inheemse Amerikanen waarbij een bepaalde uitleg van dromen wordt gegeven, die het verdere verloop van een mensenleven bepaalt. Het is Diallo’s inspiratiebron: ‘Filosofen hebben woorden, ik heb mijn visioenen.’ Ze legt uit hoe droom en realiteit voor haar onderling inwisselbaar zijn en concludeert: ‘Mijn kunst is mijn leven, mijn leven mijn kunst. Er is geen onderscheid.’

WAARSCHUWING

Maar het heeft natuurlijk ook een praktische kant. Zo heeft Diallo haar atelier in New York getransformeerd tot een veilige ruimte voor andere vrouwen. Een waarschuwing heeft ze bovendien ook: de weg naar spirituele bevrijding is vol obstakels die je moet zien te overwinnen. Het overwinnen van angst en begrijpen waar die vandaan komt, is misschien wel de meest belangrijke uitdaging, denkt ze. ‘Angst duikt elke keer op, in een andere vorm. Maar als je de angst onder ogen ziet, besef je dat niet alle angst en pijn die je met je meedraagt van jou komen maar van je ouders of andere familieleden.’

Dat beleefde ze zelf nog maar twee weken voor dit interview plaatsvond. Haar vader, een 83 jarige Senegalees die in Parijs woont, kwam voor het eerst bij haar op bezoek in New York. ‘Hij zag zwarte mensen in winkels werken. Hij maakte er filmpjes van omdat hij nog nooit zoveel zwarte mensen aan het werk had gezien, in vergelijking met de situatie in Frankrijk. Kun je je de pijn van zijn discriminatie voorstellen? Ik voelde het. Om met mijn vaders pijn om te gaan, vergaf ik hem alle pijn die hij mij had gegeven toen ik een kind was. Ik bevrijdde hem en ik bevrijdde mezelf.’ Zulke ervaringen helpen haar om in te zien waarom ze als kunstenaar werkt: ‘De echte betekenis van kunst is om de wereld te helen. Het klinkt als een cliché, maar ik genas door de kunst die ik maak. En als ik mezelf kan helen door mijn werk, kan ik dat bij anderen ook doen.’

Het werk van Delphine Diallo is te zien van 21 mei t/m 1 augustus in Fisheye Gallery, Parijs.