Giacometti-Chadwick: Facing Fear

De beelden van Alberto Giacometti (1901-1966) en Lynn Chadwick (1914-2003) belichamen de toestand van ontluistering en angst in Europa tijdens de jaren van de Koude Oorlog. Met deze twee kunstenaars nam de Europese beeldhouwkunst definitief afscheid van de vooroorlogse romantiek en esthetiek, om met beide benen te landen in de rauwe realiteit. Terwijl Giacometti de mens terugbracht tot zijn meest kernachtige verschijning, zonder enige opsmuk, creëerde Chadwick zijn krachtige oerbeelden van mens en dier.

De wegen van Giacometti en Chadwick kruisten elkaar in 1956. In dat jaar won Chadwick de Grand Prix of Sculpture op de Biënnale van Venetië. De Brit was de jongste kunstenaar ooit die deze prijs ten deel viel en pas zes jaar actief als beeldhouwer. De dertien jaar oudere Giacometti, al een grootheid in Parijs en de gedoodverfde favoriet, had het nakijken. Maar belangrijker dan de toekenning aan de een of aan de ander – Giacometti won alsnog in 1962 – is het feit dat uitgerekend deze twee beeldhouwers voor de prijs in aanmerking kwamen. Beide kunstenaars gaven, elk op zijn eigen wijze, vorm aan de fundamentele angst die het dagelijks leven in Europa in de jaren vijftig en zestig beheerste, namelijk die van een wereldwijde nucleaire catastrofe en de eindtijd van de menselijke beschaving.

Alberto Giacometti behoort tot de belangrijkste meesters van de moderne Europese beeldhouwkunst. Als telg uit een Zwitsers kunstenaarsgeslacht kwam hij in 1922 naar Parijs, waar hij de rest van zijn leven zou blijven wonen en werken als beeldhouwer, schilder en graficus. Na een opleiding bij Émile-Antoine Bourdelle ontdekte hij het modernisme en de kunst van met name Afrika en Oceanië. Hierdoor werd zijn werk abstracter. Begin jaren dertig maakte Giacometti furore met surrealistische sculpturen, waarmee hij uiting gaf aan onderbewuste gevoelens. Innerlijke spanningen leidden vanaf 1935 tot een persoonlijke en artistieke crisis en een terugkeer naar de mensfiguur. Zijn portretten en figuren werden aanvankelijk steeds kleiner en ook steeds dunner. Dat laatste bleef het wezenskenmerk van Giacometti’s kunst. Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden de dunne en langgerekte figuren die hem wereldberoemd zouden maken. Ze brengen de mens letterlijk terug tot zijn essentie. In al hun ijlheid zijn ze even kwetsbaar als ongrijpbaar.

Als aanstormend talent doorbrak Lynn Chadwick begin jaren vijftig de dominantie van Henry Moore en Barbara Hepworth in de Britse beeldhouwkunst. Chadwick, geboren in Londen, begon zijn loopbaan als technisch tekenaar en ontwerper van tentoonstellingsstands. Een constructieve benadering kenmerkt ook zijn beeldhouwkunst. In plaats van zijn mens- en dierfiguren te modelleren met klei of was laste hij ze met ijzeren staven in elkaar. Daarna vulde hij de ruimtes in het skelet op met een soort cement. De hoekigheid van het werk van Chadwick en andere jonge Britten werd in 1952 omschreven als ‘the geometry of fear’, een verwijzing naar de constante dreiging van een kernoorlog. Met zijn apocalyptische Dansers en stoïcijnse Wachters gaf Chadwick daaraan op indringende wijze uiting. Vanaf de jaren zeventig breidde hij zijn repertoire uit met onderwerpen die de soevereiniteit van de mens weer lijken te herstellen. Beelden als Gemantelde figuur en Zittend paarogen niet langer agressief, maar stralen juist beheersing en onaantastbaarheid uit.