FRYSK | Een eeuw Friese schilderkunst

Met de tentoonstelling FRYSK viert Museum Belvédère een eeuw Friese schilderkunst in al haar diversiteit. De tentoonstelling met werk van meer dan honderd kunstenaars biedt een overzicht, maar pretendeert geen volledigheid.

Aan het begin van de vorige eeuw was er in Friesland nog geen kunstopleiding en nauwelijks een kunstmarkt. Wie artistiek aangelegd was, ging naar de Ambachtsschool en daarna volgde vaak een betrekking bij de plaatselijke huisschilder. Wie het geluk had om een mecenas te vinden, kon soms ‘in Holland’ een kunstopleiding volgen. Het zorgde voor een onderverdeling tussen fervers (schilders) en keunstners (kunstenaars), waarbij de officieel geschoolden vaak in het westen bleven vanwege de betere expositie- en verkoopmogelijkheden.

Ids Wiersma kwam na zijn studie aan de Haagse Academie echter weer terug naar Friesland, waar hij het veranderende agrarische leven vastlegde, dat hij als boerenzoon zo goed kende. Samen met onder andere Egnatius Ydema, Andries van der Sloot en Johannes Elsinga vormde hij de eerste generatie Friese landschapsschilders.

In de jaren twintig bracht een opmerkelijke vriendschap tussen Theo van Doesburg en twee Friese schoenmakers (Thijs en Evert Rinsema), de internationale avantgarde naar de provincie, toen een Dada-veldtocht naar Drachten kwam. Ook trokken er Friese kunstenaars naar Parijs, dat in de jaren twintig gold als het zinderende centrum van de moderne kunst. Onder hen bevonden zich Jeanne Bieruma Oosting, Tjerk Bottema, Piet van der Hem en Frederik de Vos.

Het Friese expressionisme werd uitgedragen door de kunstenaarsgroep Yn ’e Line, die bestond uit Jan Frearks van der Bij, Pier Feddema, Sjoerd Huizinga, Klaas Koopmans en Jaap Rusticus. Na de Tweede Wereldoorlog vond het eigenzinnige modernisme van Gerrit Benner internationaal weerklank. Hij was een autodidact. Het belang van een kunstopleiding woog steeds minder zwaar. In Friesland waren niet alleen veel autodidacten, maar ook opvallend veel eenlingen werkzaam, die zich moeilijk lieten vatten in kunsthistorische kaders. Veel van hen behoren tot de vaste kunstenaars van Museum Belvédère, zoals Willem van Althuis, Boele Bregman, Sjoerd de Vries, Tames Oud en Harmen Abma. Soms kwam hun werk met onorthodoxe technieken of opmerkelijke materialen tot stand. Zo koos Evert de Graaf voor het beschilderen van palinghuiden.

Uiteraard wordt er in FRYSK ook aandacht besteed aan hedendaagse talenten als Renie Spoelstra, Jantien Jongsma en Machteld van Buren. Verder wordt de naïeve kunst niet vergeten, dankzij het werk van onder meer Jentje van der Sloot en Ruurd Wiersma. FRYSKvarieert van traditioneel tot modern, is zowel figuratief als abstract, en toont grote namen naast kleine meesters.