De tweede laag | Handtekeningen van Gerhard Richter

Galerie van Gelder heeft een wereldprimeur: het van drukwerk dat Gerhard Richter heeft voorzien van een signatuur als extra laag op prentbriefkaarten en boekpagina’s. Het is een gebaar dat te vergelijken is met het rakelen van zijn olieverfschilderijen. Elk drukwerk met de kunstenaars handtekening wordt beschouwd als een betekenisvolle beeldtoevoeging aan de reproductie.

Voor het eerst wordt drukwerk van Gerhard Richter gepresenteerd dat officieel niet een autonoom deel van zijn werk in oplage vormt, maar wel door hem met een handtekening en soms met datum beschreven is. Het is gesigneerd werk dat verdient bijgezet te worden in het oeuvre van Gerhard Richter, ook al is dat niet binnen de vier muren van zijn atelier of van een uitgever tot stand gekomen. Enerzijds is het drukwerk dat voor bewonderaars is gemaakt, anderzijds resulteerde dit in een opmerkelijke collectie klein drukwerk in offset, die Richter beeldbewust in de wereld gezet en geautoriseerd heeft.

Gerhard Richter staat er bekend om dat hij op de meest diverse manieren de reproduceerbaarheid van zijn werk aan de kaak stelt, zoals in kunstenaarsboeken, grafiek, offset-drukwerk, multiples en foto’s te zien zijn. Een deel van dat werk in oplage is gesigneerd zonder een oplagenummer of jaaraanduiding. Een goed voorbeeld is de Goslar Kerze-poster die het Mönchehaus-Museum für moderne Kunst in 1988 heeft uitgegeven. In een dolle bui heeft hij zelfs een aantal posters ondertekend met de namen van Joseph Beuys en Georg Baselitz: ”Ich habe damals aus Quatsch auch noch Beuys und Baselitz geschrieben. Das sei keine Provokation, sondern ’Übermut’ gewesen.”

In de tentoonstelling is de karakteristieke aanpak van reproduceerbaarheid en herhaling terug te vinden. Het gaat om een beperkte keuze uit een collectie van ongeveer zestig reproducties die voluit op de afbeelding gesigneerd zijn. Enerzijds kan het drukwerk in de vorm van prentbriefkaarten en bladzijden uit boeken en catalogi als gelegenheidswerk gezien worden, anderzijds is de opvallende manier van de frontaal neergezette handtekeningen – alsof die het resultaat van rakelbewegingen zijn geweest – een reden om dit werk als een zelfstandige beeldgroep op te vatten. De tentoonstelling legt daarmee een basis voor een discussie over de omstandigheden waarin Gerhard Richter het werk wellicht als bagatelle en uit sentiment heeft gesigneerd en tegelijkertijd over de manier van signeren die bewust tot een opmerkelijk nieuw beeld heeft geleid.