BLOG

Wereldtentoonstelling Amsterdam

Door Redactie See All This | november, 2020

Een ruimte, een sokkel, een uitgelicht object: de wens om dingen tentoon te stellen en te bezichtigen, zit diep in onze genen. Geïnspireerd op de exposities van het nieuwe seizoen, blikken we terug op een aantal veelbesproken tentoonstellingen uit het verleden. Dit keer: de Wereldtentoonstelling in Amsterdam in 1883.

tekst TESSA LEUWSHA

Stel je voor: je reist door de tijd naar het jaar 1883. Je komt uit op een ruim plein in het hart van Paramaribo. Aan drie kanten word je omringd door statige panden. Recht voor je in de richting van de brede Surinamerivier staat een enorme circustent. Aan de palen waarop het blauwrode tentdoek rust wapperen feestelijke vlaggen. Zwarte vrouwen en mannen, gekleed in lange jurk en wandelkostuum, begeven zich naar een loket. Je sluit je aan in de rij, nieuwsgierig om eindelijk de wereldtentoonstelling te zien. 

Vergapen

Naast producten uit Suriname zelf, zoals goud, hout, suiker en koffie, worden er echte ‘Witte Menschen uit Nederland’ tentoongesteld. Een abonnement kost tien gulden, maar je weet nu al zeker dat je vaker wilt komen kijken. Je hebt namelijk nog nooit witte menschen van dichtbij gezien. Ruikt hun huid echt zuur en geeft die af als krijt als je erover wrijft? Het is druk bij het paviljoen ‘Habitat der Nederlanders’. Als in een dierentuin vergapen mensen zich aan de 28 witte mannen, vrouwen en kinderen die zich ophouden binnen een omheining. In de catalogus staat dat ze eruitzien als barbaren en dat klopt. Een vrouw met vreemde blauwe ogen staart je verveeld aan. Ze draagt een hoogblond jengelend kind op haar heup. Boven haar hoofd hangt een bordje ‘Friesche vrouw met kind’. Wat een tragisch lot om met zo’n zwakke, bleke huid geboren te worden! Je koopt een drankje, de tijd vliegt.

Zo ging het er ongeveer aan toe tijdens de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling, die in 1883 plaatsvond in Amsterdam, op wat nu het Museumplein is; het Rijksmuseum was nog in aanbouw. Maar dan natuurlijk omgekeerd: met mensen uit Suriname en Nederlands-Indië als attractie. 

De Internationale, Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling Amsterdam 1883. De Kampong op de Koloniale Afdeling. Beeld: Stadsarchief Amsterdam, foto: P. Oosterhuis

Levende mensen

Wereldtentoonstellingen werden vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw in Europa georganiseerd. De deelnemende landen konden tonen wat ze te bieden hadden op het gebied van handel, cultuur en techniek. Daar kwam in 1883 in Amsterdam aandacht voor de koloniën bij: belangrijk voor de economische ontwikkeling. Niemand maakte er een punt van dat er voor het eerst op een wereldtentoonstelling levende mensen te zien zouden zijn. 

Er werden Sumatranen, Sundanezen en Javanen overgebracht. In een nagebouwde kampong lieten zij Indische ambachten zien. Met de noodlijdende kolonie Suriname viel echter een stuk minder te pronken. Juist daarom was het zaak belangstelling bij potentiële ondernemers aan te wakkeren. Het kostte nog enige moeite om voldoende Surinaamse deelnemers te vinden, maar uiteindelijk vertrokken 28 mannen, vrouwen en kinderen per schip naar Amsterdam. Zij werden tentoongesteld in de Rotonde, achter een hek waar ook een hut en korjaal te zien waren. 

Creoolse vrouwen voor een plantagehut in het Surinaamse dorp, onderdeel van de Wereldtentoonstelling van 1883 op het Museumplein. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Kou en verveling

De Surinamers klaagden over de kou en ze verveelden zich: er viel niets te doen behalve de hele dag te kijk te staan. De Franse fotograaf Roland Bonaparte stelde het boek Les Habitants de Suriname samen, waarvoor de Surinamers werden gefotografeerd, gemeten en bevraagd. De Wereldtentoonstelling trok maar liefst anderhalf miljoen bezoekers: een groot financieel succes, maar de Surinamers en mensen uit Nederlands-­Indië ontvingen voor al die lange maanden slechts een habbekrats. Na afloop van hun taak werden zij weer op de boot gezet, terug naar de kolonie.

 


Dit stuk verscheen in See All This #19.

See All This herfstnummer 2020 cover

Reacties op Wereldtentoonstelling Amsterdam

Theo Kruse
Goedemorgen,

De foto bovenaan bij dit artikel lijkt niet van 1883 te zijn. De onder constructie zijnde paviljoens zijn evenals het schip op geen andere foto's of gravures van de tentoonstelling terug te vinden van de Beeldbank Amsterdam. Ook is het Concertgebouw al wel erg vergevorderd, gegeven een start bouw in 1883 en voltooiing in 1888.

Vergelijkbare foto's van Jacob Olie zijn gedateerd op april 1895, vanwege de wereldtentoonstelling voor het Hotel- en Reiswezen.

Mvg, Theo Kruse.
Willy Atema
Dag allen, goedemiddag, Dank je weer, voor de altijd welkome info. Ik zal ook niet de eerste zijn, maar toch: het Rijks kwam klaar in 1885 - Van Gogh liep er nog net in rond voor vertrek naar Theo in Parijs. Hgroeten! Willy
laat een reactie achter

Uw beoordeling