Iconische expo’s #3 | Sunflower Seeds

De relatie tussen mens en zijn omgeving was de inzet van de inmiddels legendarische installatie Sunflower Seeds (2010), door kunstenaar en activist Ai Weiwei, in Tate Modern in Londen. Het moet een vreemd gezicht zijn geweest, de doorgaans zo strakke Turbine Hall bezaaid te zien met honderd miljoen porseleinen zonnebloempitjes, samen honderdvijftig ton wegend, verspreid over zo’n duizend vierkante meter. 

Foto: Mike Kemp

massaproductie

Sunflower Seeds is een overpeinzing over de relatie van de mens met de techniek, of om preciezer te zijn, met massaproductie. Elk stukje porselein, elk pitje, doorliep dertig productionele stappen en werd met de hand beschilderd. Meer dan zestienhonderd handwerkers in het Chinese Jingdezhen, de ‘Porselein hoofdstad’ van de wereld (voor wie hier meer over wil weten: lees Edmund de Waals boek over porselein, De Witte Weg) werkten meer dan tweeënhalf jaar aan het project. 

Ondanks de grootschaligheid van de installatie, ondanks al die miljoenen pitjes, was de oorsprong van het idee (het zaadje zogezegd) juist alledaags en persoonlijk. Zonnebloempitjes zijn een dagelijks onderdeel van het Chinese leven. Niet alleen is het zonnebloempitje een veelgenuttigde snack, in de tijd van Mao Zedong, onder wiens regime Ai opgroeide, was het ook jarenlang een symbool van de Communistische Partij. Mao liet zich vaak vastleggen als zon, uitkijkend over miljoenen zaadjes, die dan zijn onderdanen voorstelden. 

Paradox

Ai’s Sunflower Seeds schotelde de kijker destijds een zeer interessante paradox voor: wat hij of zij zag was een gigantische berg op het oog identieke voorwerpen. Maar als hij of zij beter keek, bleek dat elk van die minuscule onderdeeltjes van de hoop uniek en reproduceerbaar was. Ai Weiwei presteerde het om tegelijk een ode te brengen aan de menselijke neiging tot massaliteit en misschien zelfs megalomanie, als aan het menselijk vermogen tot kleinschalig vakmanschap.

Extra pikant was (en is) natuurlijk het gegeven dat deze paradox uitgerekend door een Chinese kunstenaar werd verbeeld, aangezien China bij uitstek het land is dat bekend staat om zijn massale productie van goedkope artikelen, die westerlingen (zoals die destijds zijn installatie bezochten) op dagelijkse basis bestellen, zonder ooit stil te staan bij wat ‘made in China’ allemaal kan betekenen. Hoewel Sunflower Seeds tien jaar geleden zijn première beleefde, circuleren op internet tal van foto’s, die duidelijk maken tot welke hoogte Ai de keramiekkunst wist te bewegen.