Laatste issue

No. 39 Herfst 2025 15,00

Adrián Villar Rojas in Le Brassus

Lagen van tijd

Artikel

Asma el Ghalbzouri reisde af naar de Zwitserse Vallée de Joux om de eerste co-commissie van Aspen Art Museum en Audemars Piguet Contemporary te bekijken: het monumentale nieuwe werk van Adrián Villar Rojas. Een uitnodiging om je ideeën over tijd te heroverwegen – net als de herkomst van verhalen die we erven én doorgeven.

Adrián Villar Rojas, Untitled (From the Series The Language of the Enemy), 2025. Installation view, Audemars Piguet; Le Brassus; Switzerland © courtesy of the artist, Aspen Art Museum, Audemars Piguet Contemporary and Kunstgiesserei St. Gallen. photographed by Jörg Baumann
Fig 1. Adrián Villar Rojas, Untitled (From the Series The Language of the Enemy), 2025, installation view, Audemars Piguet; Le Brassus; Switzerland | © courtesy of the artist, Aspen Art Museum, Audemars Piguet Contemporary and Kunstgiesserei St. Gallen, photo: Jörg Baumann
tekst: Asma el Ghalbzouri

Ik herinner me nog precies het eerste horloge dat ik op mijn 11de kreeg van mijn ouders. Wit leer, blauwe horlogekast, een ronde vorm die aan de onderkant vierkant afliep, als een klassieke klok. Wat mij vooral fascineerde was het wijzerplaatje dat een holografisch effect had als je het naar het licht bewoog. Ik voelde me er meteen volwassen door, alsof ik ergens op tijd moest zijn, dus toen ik het kwijtraakte, was ik ontroostbaar. Ik had de tijd, letterlijk, niet meer in handen.

Deze anekdote klinkt misschien als een wat vreemde opening, maar bare with me; jaren later sta ik in de Zwitserse Vallée de Joux en besef ik dat tijd hier iets totaal anders betekent. Geen klokslagen of accessoire, maar een systeem dat ouder is dan wijzelf. En precies daar, tussen die oude lagen kalksteen, presenteert kunstenaar Adrián Villar Rojas (1980) zijn Untitled (From the Series The Language of the Enemy). De eerste samenwerking ooit tussen het Aspen Art Museum en Audemars Piguet Contemporary, die voortkomt uit hun gedeelde fascinatie en liefde voor het concept tijd.

Adrián Villar Rojas, 2016 | Mario Caporali
Fig 2. Adrián Villar Rojas, 2016 | foto: Mario Caporali

De sculptuur bestaat uit een in brons gegoten triceratops-schedel waaruit het pre-historische Venus van Lespugue-figuur (een van de vroegste representaties van vrouwelijk naakt) zich lijkt los te maken. Het is een imposant werk, zijn eerste volledig in brons.

Villar Rojas’ studio, die zijn ‘office’ noemt, bouwde aan het digitale model met extreme zorg – een van zijn medewerkers was maandenlang druk met het maken van alle scans, dag in dag uit. Microbarsten, slijtage, mineraliteit: niets is decor of toeval, achter alles zit data en een intentie. Het werk lijkt dan wel op een fossiel of artefact, maar is in werkelijkheid tot stand gekomen door onderzoek en technologie. Is dit misschien een nieuwe definitie van een fossiel? Alle paradoxen verwarren mij, maar ik verwelkom ze.

De keuze voor de Vallée de Joux in het Jura-gebergte is geen romantisch gebaar. Het is strategisch en exact. Dit landschap, van zo’n 205 tot 135 miljoen jaar oud, kent kalksteenformaties en fossielen uit het Jura-tijdperk waarnaar het is vernoemd, en is cruciaal geweest voor vroegpaleontologisch onderzoek. Met al die lagen van tijd in haar gesteente, is het ook het thuis van Audemars Piguet. Een plek waar boeren in de negentiende eeuw begonnen met het maken van horlogeonderdelen terwijl buiten de sneeuw viel.

Adrián Villar Rojas, Untitled (From the Series The Language of the Enemy), 2025. © courtesy of the artist, Aspen Art Museum, Audemars Piguet Contemporary and Kunstgiesserei St. Gallen.
Fig 3. Adrián Villar Rojas, Untitled (From the Series The Language of the Enemy), 2025 | © courtesy of the artist, Aspen Art Museum, Audemars Piguet Contemporary en Kunstgiesserei St. Gallen

Naast tijd is er een ander belangrijk element in het werk van Villar Rojas, namelijk: taal. ‘De taal waarin ik werk is nooit neutraal,’ vertelt de kunstenaar. ‘Ze draagt conflicten, veroveringen en censuur in zich. Ik kan geen verhaal over oorsprong vertellen zonder die geschiedenis van de taal mee te wegen.’ De kunstenaar spreekt Spaans, een erfenis van kolonisatie, ‘de taal van de vijand,’ zegt hij, ‘degene die ooit het land waar ik geboren ben een naam gaf en veroverde.’ Iets waarnaar hij verwijst met de titel van zijn werk.

Dat snijdt dieper dan alleen zijn persoonlijke geschiedenis. Het resoneert met mijn culturele achtergrond en het gevoel dat ik al mijn hele leven met mij meedraag. In Noord-Afrika, waar Amazigh-talen als Tarifit en Tamazight eeuwenlang de basistalen waren, hebben politieke processen de taalstructuur generaties lang bepaald. Arabisering is niet alleen een linguïstisch feit, maar een culturele verschuiving die invloed heeft op hoe geschiedenis wordt geschreven en door wie.

Fig 4. Adrián Villar Rojas, Untitled (From the Series The Language of the Enemy), 2025 | © courtesy of the artist, Aspen Art Museum, Audemars Piguet Contemporary en Kunstgiesserei St. Gallen

Adrián Villar Rojas

‘De taal waarin ik werk is nooit neutraal. Ze draagt conflicten, veroveringen en censuur in zich. Ik kan geen verhaal over oorsprong vertellen zonder die geschiedenis van de taal mee te wegen.’

Dit project van Villar Rojas maakt die parallellen zichtbaar. Niet vanuit een soort activisme, maar om te laten voelen dat het hier niet gaat om een neutraal veld. Dat het gebruik van verschillende talen je bij je dromen en eindbestemming kan brengen terwijl ze tegelijkertijd ook muren kunnen opwerpen. Het is iets dat altijd bepaald wordt door macht en toegang.

Wie het werk van Villar Rojas kent, weet dat hij niet zozeer objecten maakt om te verzamelen, maar vooral om te bevragen. Het werk als instrument dat in dit geval tijd trotseert en bevraagt. Het nodigt uit om verschillende geschiedenissen te onderzoeken in plaats van bestaande verhalen te bevestigen. Zijn sculptuur is dan ook geen reconstructie, maar een voorstelling van hoe de vroege mens betekenis zou kunnen hebben ontleend aan fossiele overblijfselen. In deze omgeving van de Vallée de Joux wordt dat idee versterkt: het landschap wordt een gesprekspartner in Villar Rojas’ onderzoek.

Audemars Piguet Contemporary, Curator Audrey Teichmann and Curator-at-Large, Aspen Art Museum, Claude Adjil
Fig 5. Audemars Piguet Contemporary, Curator Audrey Teichmann en Curator-at-Large, Aspen Art Museum, Claude Adjil

Claude Adjil, curator at large van het Aspen Art Museum, die de kunstenaar nog kent uit haar tijd bij de Serpentine Gallery, vertelt over deze commissie: ‘Adrián maakt geen sculpturen om een waarheid vast te stellen, maar om nieuwe manieren van kijken mogelijk te maken. Zijn werk functioneert als hypothese, niet als eindpunt.’ Zo is ook de Vallée de Joux geen eindpunt maar het vertrekpunt, want in april zal het doorreizen naar het Aspen Art Museum in de Verenigde Staten, waar het vanaf de zomer van 2026 te zien zal zijn in een grote tentoonstelling met andere, nieuwe site-specific werken van Villar Rojas.

Audrey Teichmann, curator van Audemars Piguet Contemporary, focust zich op het proces. Voor haar is deze co-commissie een manier om kunstenaars te ondersteunen zonder ze een bepaalde richting in te sturen, vertelt ze tijdens het diner. Ze weet de ruimte te veroveren met haar passie en grote glimlach. Het voelt als een full circle-moment om de liefde voor ambacht en kunst op deze manier samen te laten smelten. Ook voor mij, en het horloge uit mijn jeugd. Ik raakte het kwijt, net zoals op een dag alles zal verdwijnen. Maar het bewustzijn dat het me gaf, het idee van continue verandering, liet me niet meer los: een besef van tijd, van aandacht, van wat we weten, correctie: van wat we denken te weten.

Houd het Aspen Art Museum in de gaten voor meer informatie over de tentoonstelling in de zomer van 2026 met het werk van Adrián Villar Rojas.

Recente verhalen