Lubaina Himid
The bigger picture
Het Frans Hals Museum in Haarlem cureert dit najaar de eerste solotentoonstelling in Nederland van Lubaina Himid, de Britse kunstenaar die twee jaar geleden de prestigieuze Turner Prize won. ‘Het museum is een mooie plek om mensen een nieuwe kijk op hun eigen werkelijkheid te geven.’


Op het eerste gezicht oogt het werk van Lubaina Himid (1954) vrolijk en kleurrijk. De werkelijkheid waartegen ze ageert, is echter een stuk minder rooskleurig: ‘Ik zie veel barrières tussen mensen. Aannames en stereotyperingen, die weliswaar een gevoel van veiligheid geven, maar die uiteindelijk zorgen voor vervreemding in plaats van toenadering. Het niet willen kennen van de ander.’
Het werk van Himid toont twee werkelijkheden. Aantrekkelijk en levendig voor wie van een afstandje kijkt. Maar kom je dichterbij, dan ontvouwen zich verhalen van pijn, onderdrukking en ontkenning. Ongemakkelijke verhalen, die zowel herkenbaar zijn op het wereldtoneel als in het leven van alledag. Verhalen die dankzij het werk van Himid niet langer anoniem blijven, maar menselijk worden. Pijnlijk voor wie er slachtoffer van is, maar evengoed voor wie er zich er, vaak onbewust, schuldig aan maakt – zo werd deze zomer ook geïllustreerd in de docuserie America to Me, waarin je kon zien hoe leerlingen met een verschillende etnische en culturele achtergrond op een zogenaamde ‘modelschool’ meer langs elkaar leven dan met elkaar optrekken.
Voor Himid is het museum een ideale omgeving om de confrontatie niet uit de weg te gaan: ‘Een museum is een mooie plek om mensen een nieuwe kijk op hun eigen werkelijkheid te geven. Daar is openheid voor nodig en sensitiviteit. Kunst kan ruimte maken om niet te blijven hangen in vaste ideeën, door er andere naast te plaatsen. Ideeën te bevragen, of jezelf te bevragen.’ Op die manier zijn musea geschikte locaties om maatschappelijke verandering teweeg te brengen. ‘Dat is in Groot-Brittanië zeker zo,’ meent Himid, ‘omdat bij ons musea gratis zijn, en daardoor een veel groter en meer gemêleerd publiek trekken dan tentoonstellingen in andere Europese landen.’
Damast
Vertrekpunt voor de tentoonstelling is de eigen collectie van het Frans Hals Museum. Curator Melanie Bühler nodigde Himid in 2018 uit om de mogelijkheden van een tentoonstelling te verkennen, en samen op zoek te gaan naar een dwarsverband tussen de collectie en Himids werk. Zij vonden dit in de rijke verzameling linnengoed uit de zeventiende eeuw. Damastlinnen met als bijnaam: het witte goud uit Haarlem. De bijzonder verfijnde weeftechnieken van het tafel- en bedlinnen vinden hun oorsprong in middeleeuws Syrië en danken hun naam aan de Syrische hoofdstad Damascus. De gedetailleerde tafellakens hebben Himid geïnspireerd tot het maken van een levensgroot weefwerk, dat in de locatie Hal aan de Grote Markt te zien zal zijn.
Dit nieuwe werk is in uiterlijk en beleving haast het tegenovergestelde van het damast uit de museumcollectie. Himid vertelt: ‘De doeken van het museum zijn volledig gemaakt van wit linnen, en ook de patronen zijn in wit uitgevoerd. Ze tonen het uitzonderlijke vakmanschap van migranten uit de zestiende eeuw, die een belangrijke bijdrage leverden aan de opkomst van Haarlem als handelsknooppunt: een succesverhaal waarvan we er in deze tijd meer kunnen gebruiken. De doeken zijn bijzonder kwetsbaar en moeilijk te belichten, waardoor ze vaak zijn opgeborgen. Mijn werk zal sterk contrasteren met het subtiele wit-op-wit van het damast. Het wordt kleurrijk, vibrerend en expressief. En heel ruimtelijk, verweven met de pilaren van de Vleeshal.’

Groter geheel
Het voortborduren op bestaande kunstwerken is Himid niet vreemd: ‘Ik wil mensen uitnodigen de geschiedenis van de westerse wereld in volledigheid onder ogen te zien. Dat vraagt van me dat ik ook een link leg met de geschiedenis zoals mensen die kennen, en dat ik daarbinnen ruimte maak voor wat mensen nog niet kennen. Meer dan eens heb ik een beroemd schilderij als basis gebruikt en er karakters aan toegevoegd of veranderd. Of de eenkennige Britse of koloniale wereldvisie erin benadrukt, zodat die uitvergroot zichtbaar wordt. Ik vind het ook getuigen van respect. Het kennen en erkennen van je geschiedenis. Om te weten waar je onderdeel van bent, zodat je in dat geheel de plek in kan innemen die je toekomt.’
Over Lubaina himid
Lubaina Himid (1954) werd geboren in Zanzibar, dat destijds onder Brits bewind viel en tegenwoordig deel uitmaakt van Tanzania. Toen Himid vier maanden oud was en halfwees, verhuisde ze met haar moeder, een Engelse textielontwerper, naar Groot-Brittannië. Himid woont en werkt in Preston in Noord-Engeland. In 2017 kreeg zij voor haar oeuvre de prestigieuze Turner Prize. Naast kunstenaar is ze curator en hoogleraar hedendaagse kunst op de University of Central Lancashire, en zet ze zich in voor de zichtbaarheid van zwarte vrouwelijke kunstenaars.
Werk van Himid bevindt zich onder andere in de collecties van het Victoria&Albert Museum en Tate in Londen. Ze wordt vertegenwoordigd door galerie Hollybush Gardens in Londen.