Laatste issue

No. 37 Lente 2025 15,00

Kunstenaar Agnes Denes

‘Zaai hoop en oogst vrede’

Interview
No. 36 •

Hoewel de 93-jarige kunstenaar Agnes Denes zelf niet meer de wereld over reist, blijven haar bossen en korenvelden groeien van Ylöjärvi en Londen, tot Bazel en Bozeman.

tekst: Fenne Saedt
Agnes Denes, Tree Mountain-A Living Time Capsule-11,000 Trees-11,000 People, 400 Years, 1992-96, 420x270x28 m, Ylöjärvi, Finland
Fig 1. Agnes Denes, Tree Mountain-A Living Time Capsule-11,000 Trees-11,000 People, 400 Years, 1992-96, 420x270x28 m, Ylöjärvi, Finland

Kunstenaar Agnes Denes is 93 en wijdt haar leven aan de planeet. In 1982 zaaide ze een tarweveld van 2 hectare op zeer waardevol onroerend goed in het financiële district van New York en in 1996 plantte ze een bos van 11.000 bomen in Ylöjärvi, Finland. Vandaag de dag reist ze niet meer de wereld rond. Ik zoek Denes op in haar studio op de vijfde verdieping van een oud industrieel gebouw in SoHo, New York.

De nu voornamelijk met stellingkasten gevulde studio van Agnes Denes vulde zich aan het begin van haar carrière met schilderijen. Haar schilderpraktijk duurde echter niet lang, want al snel vond Denes het doek te beperkend. ‘Ik wilde meer ontdekken, meer begrijpen, meer doen’, legt ze uit. ‘Ik ging van tweedimensionaal naar drie, en uiteindelijk vierdimensionaal.’ Het markeerde het begin van een oeuvre dat meer dan een halve eeuw beslaat en bestaat uit monumentale ecologische interventies waarmee ze ons bewust maakt van onze omgang met de aarde en laat zien hoe kunst kan bijdragen aan een betere wereld. In de jaren 60 maakte Denes zich al zorgen om de staat van onze planeet en de rol van de mens hierin. Zij wist dat ook kunst drastisch moest veranderen en week af van het gebaande pad. ‘Ik begon me uit te spreken over mijn zorgen over de planeet. Iedereen lachte me uit: “Wat is er mis met het klimaat?” Ik gaf zelfs les over klimaatverandering aan het einde van de jaren zestig, maar het boeide niemand. Dus langzaam begon ik kunst te maken die het denken van mensen zou veranderen – zonder ze te hersenspoelen.’

John McGrail, Agnes Denes Wheatfield-A Confrontation: Battery Park Landfill, Downtown Manhattan (with Agnes Denes in the Wheatfield), 1982
Fig 2. John McGrail, Agnes Denes Wheatfield-A Confrontation: Battery Park Landfill, Downtown Manhattan (with Agnes Denes in the Wheatfield), 1982

Voor het maken van Wheatfield – A Confrontation, internationaal erkend als een van de belangrijkste werken in de geschiedenis van Land Art, plantte Denes zaden op een stortplaats die destijds 4,5 miljard dollar waard was, twee blokken verwijderd van Wall Street en het World Trade Center en recht tegenover het Vrijheidsbeeld. Het goudgele graanveld vestigde de aandacht op onze misplaatste prioriteiten: de eeuwige groei van onze economie, die niet in overeenstemming is met de ecologische klok. Nadat de tarwe was geoogst, reisden de zaden de wereld rond in een tentoonstelling gewijd aan het bestrijden van honger in de wereld. Sindsdien is Wheatfield herplant in Londen en Milaan. Variaties van het werk zijn onlangs gepresenteerd in Bazel en Bozeman, Montana. ‘Het gaat om de waarde van herhaling’, zegt Denes.

‘Het herhalen doe ik niet voor mijn ego, maar voor het vormen van begrip. Ik kader mijn werk niet in, ik schenk het aan de wereld.’ Gedurende haar carrière maakte Denes ook vragenlijsten over menselijke waarden, de kwaliteit van leven en de toekomst van de mensheid, waarvan de antwoorden worden opgeslagen in tijdcapsules. ‘Ik ben benieuwd hoe de toekomst zal oordelen over de fouten die we hebben gemaakt. De komende duizend jaar zal er veel gebeuren. Misschien zal een deel van de mensheid uitsterven? Het zal interessant zijn om te zien hoe ze op ons terugkijken en wat we volgens hen verkeerd hebben gedaan.’ Als ik haar vraag naar haar eigen toekomstplannen, vertelt Denes dat ze nog 500 jaar nodig heeft om al haar projecten uit te voeren, zich ervan bewust zijnde dat het leven niet oneindig is.

‘Ik ben 93. Vroeger kon ik alles met mijn handen doen, ze waren zo intelligent. Nu kan ik niets meer. Toen ik er last van kreeg, besloot ik om mezelf te leren typen met twee vingers. Nu schrijf ik twee boeken. Je kunt creativiteit niet tegenhouden. Je kunt deze expressie niet stoppen. Die zit in je en moet je delen met anderen.’ Een van die boeken bevat een essay met de titel Long View Mirror. ‘Ik wil een betere mentaliteit voor de mensheid. Ik klaag over onze beperkte kennis. Ik klaag over ons beperkte begrip. Ik klaag over onze kortzichtige visie. Ik klaag over het feit dat we altijd achteraf corrigeren, nooit vooraf. Ik wil dat we onze fouten corrigeren voordat ze gebeuren, niet erna’, vertelt Denes vurig. Voordat ik haar studio verlaat, wijst Denes naar een grote kartonnen doos met zakjes graan van het onlangs geoogste Wheatfield in Montana. Ze vraagt me een zakje mee te nemen en een plek te zoeken in de buurt van een museum of universiteit waar het gezaaid kan worden: ‘Zaai hoop en oogst vrede.’

Recente verhalen