Wat als het stil is | Hassink fotografeert stilteplekken

Iedereen is altijd met elkaar verbonden door sociale media, computers en wifi-hotspots. Jacqueline Hassink onderzocht ons verlangen naar verbinding en ontdekte een andere vorm van contact. Met de natuur. Voor See All This sprak Dana Linssen met de fotograaf en kunstenaar. 

Hoe ziet stilte eruit? Of anders gezegd: hoe kan een fotograaf die stilte eruit laten zien? Natuurlijk, foto’s maken geen geluid. Maar stilte is niet alleen de afwezigheid van geluid. Stilte is ook een plek waar even niets gebeurt, die immuun lijkt voor het razen en haasten van de tijd. Misschien is elke foto wel een ultiem stiltemoment. Er is geen voor en na. Alleen het hier en nu.

Onbereikbaar zijn is een luxe geworden

Er is nog maar weinig hier en nu in het hier en nu ontdekte fotograaf Jacqueline Hassink (Enschede, 1966) tijdens haar reizen, waarbij ze al fotograferend de hele wereld in kaart bracht. Je zou haar een moderne cartograaf kunnen noemen, die niet met tachymeter en teodoliet op stap gaat, maar gewapend met camera en data. Als uitvloeisel van die ontdekkingsreizen ontwikkelde ze samen met informatie-ontwerper Richard Vijgen en filmmaker Bregtje van der Haak de met Dutch Design Award bekroonde app White Spots.

De app maakt het elektronische spinnenweb zichtbaar van datastromen en digitale netwerken, waarin we ons wereldwijd langzaam aan het verstrikken zijn. Iedereen is dag en nacht met elkaar verbonden. Het is fantastisch en utopisch. Maar ook verslavend en angstaanjagend. We offeren onze nachtrust op aan het absorberende blauwe licht van het beeldscherm. Onbereikbaar zijn is een luxe geworden.

Digitale detox

Voor haar fotoproject Unwired, dat van 20 januari tot 6 mei te zien is in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam, reisde Hassink af naar de ‘blinde plekken’, de ‘white spots’: schaarse plekken op aarde die (nog) niet op het internet zijn aangesloten, waar geen wifi-golven onzichtbare draden spinnen. Omdat ze afgelegen zijn, zoals de barre landschappen van IJsland of het Noorse Svalbard. Of omdat mensen er bewust offline willen zijn, zoals in een luxe kuuroord in het Duitse Baden Baden waar mensen een digitale detox kunnen nemen. Daarnaast maakte ze een installatie met ‘iPortraits’: snapshotachtige smartphonefoto’s van mensen met hun mobiele telefoons in de metro’s van onder andere New York, Parijs, Moskou, Tokio en Shanghai, die tot de drukste vervoersknooppunten ter wereld behoren.

Jacqueline Hassink, Langisjór 2, 63°58’11”N 18°41’6”W, Road F235, Vatnajökulsþjóðgarður National Park, IJsland (17 augustus 2015)

In Hassinks werk was altijd al veel stilte. Ze werd bijvoorbeeld bekend met haar project The Table of Power (verzameld in twee boeken uit 1996 en 2011), foto’s van vergadertafels uit de bestuurskamers van de grootste Europese ondernemingen. De plekken waar de grote bedrijven, corporaties en overheden hun beslissingen nemen. Maar in haar foto’s even niet. Daar zien we alleen die verlaten tafels. De stoelen netjes in het gelid. Niemand hamert af. Niemand maakt notulen.

Boeddhistische tempeltuinen

En in View, Kyoto (2014) fotografeerde ze boeddhistische tempeltuinen, steeds op de grens van binnen en buiten. De architectuur van de huizen en de inrichting van de tuinen liep naadloos in elkaar over. Als dat dan geen stilte was, dan toch zeker rust. Geen voetstap verstoort het golvende grind, het mos op de grond dempt elk geluid, de wind is tot stilstand gekomen in de bomen. Het Japanse theehuis symboliseert voor de als modevormgever en beeldhouwer opgeleide Hassink de perfecte ruimte. Maar er heerst toch een ander soort stilte dan ze in de ‘unwired’-landschappen van haar nieuwste fotoserie vond.

Jacqueline Hassink, Shunkōin 6 (tea room), subtemple of Myōshinji, West Kyoto (25 november 2008, 11:00-15:00)

* Dit is een fragment uit het artikel in See All This #8. See All This is verkrijgbaar in de boekhandel, museumwinkel en online.

** De tentoonstelling Jacqueline Hassink, Unwired is te zien van 20 januari t/m 6 mei in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.