Pretty Brilliant | Godelieve Giovan Smelt

Deze week sprak ik met Godelieve Giovan Smelt (1951) die gedurende haar avontuurlijke leven werkte aan een immens oeuvre, dat nog altijd blijft groeien. Ze deelt indrukwekkende fragmenten van haar levensverhaal met me, van haar reizen liftend naar Afghanistan en Pakistan in haar late tienerjaren voordat ze werd toegelaten tot de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam tot de periode die ze doorbracht als lid van een kunstenaarscollectief, genaamd Edelweiss, met wie ze leefde en werkte in een verlaten stadje in de Spaanse Pyreneeën. Ondanks een gebrek aan aanmoediging en soms zelf ontmoediging, heeft Smelt een leven vol kunst nagestreefd en nooit achteromgekeken. Ze heeft, vertelt ze, als gevolg van de vele strikte patriarchale structuren uit haar jeugd, lang geleden besloten dit te doen zonder tussenkomst of afhankelijkheid van mannen.

Godelieve Smelt Woonruimte bij Edelweiss kraakpand, KNSM Eiland

Terwijl ze me meeneemt door haar oeuvre, valt op hoe gevoelig Smelt is voor het leven dat zich met en om haar heen afspeelt. Terwijl we zeeën van herinneringen en ervaringen bespreken, die teruggaan tot haar vroege kinderjaren, wordt duidelijk dat al haar werk gecentreerd is rondom haar eigen ervaringen. Op de vraag of ze ooit is afgeweken van zichzelf als onderwerp te gebruiken, antwoordt Smelt: ‘Ik heb altijd over mezelf getekend en geschilderd. In mijn hoofd ben ik het enige startpunt. Ik kan niet anders, ik kan de ander niet kennen. Het is niet dat het me niet kan schelen, maar ik kan ze niet kennen.’

Smelt vertelt me dat als haar werk beïnvloed zou zijn door anderen, dat door Hergé zou zijn, bekend van de Kuifje-strips, en Charlotte Salomon, de Duitse schilder die haar eigen innerlijke leven illustreerde voor haar voortijdige dood door de nazi’s in 1943. ‘Ik denk dat ze beter kan tekenen’, zegt ze, verwijzend naar Salomon. ‘Ze kon echt een figuur neerzetten en dan kon je het bijna aanraken. Ik creëer meer afstand in mijn tekenvorm omdat het vrij rauw is, met een strakke lijn. Dat is de afbakening waar ik van houd. Een lijn trekken vind ik het mooiste wat er is.’

De autobiografische rode draad in haar werk leent zich af en toe voor de verhalen van andere vrouwen. Zowel echte als fictieve vrouwen. Bijvoorbeeld haar naamgenoot de Heilige Godelieve, een 11de-eeuwse dochter van een kasteelheer die werd misbruikt en uiteindelijk vermoord door haar man en zijn familie, aan wier kroniek ze een twaalfdelig kunstwerk heeft opgedragen. Of Sint-Sebastiana, de verzonnen vrouwelijke tegenhanger van Sint-Sebastiaan die aan de marteldood stierf in een vloedgolf van pijlen. Smelt schilderde de muren van een kleine kerk in een verlaten stad in de Pyreneeën met de kroniek van Sint-Sebastiana en zij poseerde zij op de plek waar het heiligenbeeld had gestaan.

Santa Sebastiana & Godelieve Giovan Smelt, Campol, Spaaanse Pyreneeën

Smelt laat me twee boeken zien, elk gevuld met schilderijen van dromen gepaard met korte beschrijvingen. Surrealistische, levendige taferelen die weinig met elkaar gemeen hebben behalve hun hoofdpersoon: een tengere figuur met kort haar en een bril, het spiegelbeeld van de kunstenaar die nu tegenover me zit. In de eerste tekening, een compositie in knalrood, staat de geportretteerde met haar rug naar de kijker, tegenover een panel van slechts mannen. Smelt vertelt over de terugkerende droom die ze heeft van zichzelf terwijl ze voor een jury van mannen staat, waarvan een van hen haar vader, terwijl ze haar tekeningen afwijzen.

De droom relateert sterk aan de echte wereld: een verlangen naar acceptatie, een angst om afgewezen te worden, het doorgeven van een oordeel van ouder op kind, de kwetsbaarheid van een vrouw die voor een groep mannen staat. De volgende tekening brengt je weer terug in de droomwereld. Een vergeefse poging om een droom te ontcijferen. Het bijschrift luidt: Op de tafel voor mij ligt een heerlijke krab. Net als ik een hap wil nemen, blijkt er mensenleven in de krab te zitten en verlies ik mijn eetlust. Terwijl ik door de pagina’s van deze boeken blader, word ik geconfronteerd met alle gedachten, angsten en verlangens van een mensenleven in hun meest abstracte vorm. Sommige zijn plechtig, sommige grenzen aan humoristisch, maar ze zijn allemaal zijn ze waargebeurd omdat ze ervaren zijn.

Droom tekeningen van Godelieve Smelt

Stel je voor dat je je leven zou kunnen ervaren als een stripverhaal. Drie jaar geleden, vertelt Smelt, begonnen herinneringen en visioenen uit haar jeugd zich aan haar op te dringen. In plaats van een autobiografie te schrijven, begon Smelt te werken met acryl en geperste houtskool. De serie Levenslicht bestaat uit meerdere grote doeken verdeeld in twaalf rechthoeken die verschillende perioden uit het leven van de kunstenaar uitbeelden. Ze werkt momenteel aan nummer acht, die haar vroege tienerjaren verbeeldt. In deze schilderijen zweven de personages op hun achtergrond met weinig onderscheid tussen lucht en grond. ‘Zijn wij geen wezens van het licht? Zijn wij geen contouren op een achtergrond? En is het niet onze taak om uit die letterlijke en figuurlijke achtergrond te komen? Of om er uiteindelijk naar terug te keren, het licht?!’

Aflevering van serie ‘Levenslicht’, Godelieve Smelt

Mocht je contact op willen nemen met de kunstenaar, dan kan dat via e-mail.

Ontdek meer kunstenaars in See All This #28 – Pretty Brilliant women in the arts Vol. II.
Bestel het nummer hier >