Oude stemmen helen de wereld van morgen | Interview met Julia Watson

Ze bestudeerde heilige plekken en leerde van inheemse culturen hoe je bossen beschermt tegen bosbranden. De Australische Julia Watson onderzoekt de oudste technieken om de uitputting van de aarde tegen te gaan. Alle afgeleid van één fundamenteel principe: de symbiose van mens en natuur.

Er is een manier om de wereld te helen, maar dan moeten we luisteren naar de inheemse culturen die al duizenden jaren lang in symbiose met de natuur leven, zegt Julia Watson aan de telefoon. De afgelopen jaren reisde ze de wereld over om een unieke verzameling technologieën te bestuderen, waarvan sommige gebaseerd zijn op duizenden jaren oude kennis. Ze zijn allemaal afgeleid van een fundamenteel principe: de absolute symbiose van mens en de natuur.

Watson klinkt opvallend dichtbij, hoewel meer dan vijfduizend kilometer ons scheiden; op dit moment is ze in Brooklyn, New York. ‘Ik ben volgende week uitgerekend, dus alles verandert voortdurend. We weten niet zeker wanneer de baby komt’, begint ze het gesprek. Het is een prachtig nieuw hoofdstuk van een opmerkelijke reis die al vroeg in haar eigen jeugd begon. Een reis die ertoe leidde dat ze nu een van ’s werelds meest vooraanstaande experts is op het gebied van op de natuur gebaseerde technologieën en de veerkracht van ecologische omgevingen. Ze doceert regelmatig aan de universiteiten van Harvard en Columbia. Recent schreef ze het boek Lo-TEK: Design by Radical Indigenism.

Lo-tek

‘Lo-tek is een zelfverzonnen woord. Het was een noodzakelijke herdefinitie van traditionele, ecologische kennis en de ingebedde technologieën. Deze verzamelde kennis wordt generaties lang doorgegeven in liederen en verhalen. Meestal in de vorm van orale overdracht, wat kenmerkend is voor inheemse en plaatselijke gemeenschappen’, legt ze uit. ‘De mensen noemen op de natuur gebaseerde technologieën low-tech in tegenstelling tot high-tech, het gebied van technologieën die wij begrijpen. Low-tech is gebaseerd op een andere set parameters, maar de technologieën die ik bestudeerde en waar ik in geïnteresseerd ben, zijn heel complex. Ze gaan uit van seizoenen, ze evolueerden over lange tijdsperioden en ze waren bedoeld om te werken voor de generaties na de mensen die ze opzetten. Ze hadden al deze unieke eigenschappen die ze definieerden als een eigen technologisch oeuvre en als iets dat gezien kan worden als de oplossing voor klimaatverandering.’

Traditionele ecologische kennis bestaat uit verweven lagen van wetenschap, praktijken, geloofssystemen, wereldbeelden en technologieën, maar omdat ze bestempeld worden als low-tech, merkte eigenlijk niemand het bestaan ervan op. ‘Ze werden compleet over het hoofd gezien. Dan kun je een ander gesprek beginnen over waarom dat is. Door racisme, kolonialisme en andere krachten die in de wereld aan het werk zijn.’ Dus richtte Watson Lo-TEK op, een designbeweging die verder bouwt op inheemse kennis om op de natuur gebaseerde, duurzame technologie te creëren.

A small fisherman walks under the ancient tree root bridge at Mawlynnong village.

Ecologische catastrofe

Wat haar al op jonge leeftijd op dit pad bracht, was een gebeurtenis die een onuitwisbare indruk op haar maakte. Een van de grootste ecologische rampen in de wereld in maart 1989, toen wat een routine-oversteek had moeten zijn, een catastrofe werd: de romp van olietanker Exxon Valdez scheurde en meer dan 37 miljoen liter ruwe olie stroomde in de oceaan. Het vervuilde bijna tweeduizend kilometer kustlijn van Alaska. Watson herinnert zich de beelden van vogels die schoongemaakt werden door drommen vrijwilligers. ‘Mensen van mijn leeftijd herinneren het zich ook, heel levendig. Ik zag het toen ik elf, twaalf jaar oud was.’

Om die beelden te zien was behoorlijk traumatisch, geeft ze toe. ‘Totaal. Het was rond de tijd dat we voor het eerst naar Amerika reisden. Ik bezocht Yosemite National Park, ook een heilige plaats, en ik had nog nooit zoiets gezien.’ Ze herinnert zich hoe ze oog in oog met een hert kwam te staan en de ervaring van hoe immens overweldigend de natuur kan zijn. ‘Maar we leerden twee jaar later pas over klimaatverandering, toen ik in de vierde klas van de middelbare school zat. Het was moeilijk er literatuur over te vinden. We noemden het het “broeikaseffect”. Het was iets wat achteraan gefluisterd werd, en nu is het zo’n luide stem.

Iraq 03/2013. The Mesopotamian Marshes, Iraq. Marsh Arabs have returned to the area after they were forced to evacuate after the marshes were drained in the early ninetees by Saddam Hussein. Pictured a woman outside a traditional house made of reeds in the Al Adel Marsh which was reflooded in 2003. It suffered again from drought in 2008 but has partially recovered.

Drijvende eilanden

Watson reisde af naar inheemse culturen om getuige te zijn van verschillende ecologische technologieën. In haar boek neemt ze ons mee naar achttien landen, van de Filippijnen tot Tanzania en Iran, en leren we over de vaak oeroude manieren om in dichte relatie tot de natuur te leven. Zo stelt de culturele kennis de Khasi-stam in Noord-India al eeuwenlang in staat om schitterende levende bruggen te bouwen van de wortels van de Indiase rubberboom – sommige bruggen groeien 75 meter lang. En diep in het Amazoneregenwoud in Brazilië leeft de Kayapó-stam die honderden nieuwe plantensoorten in het regenwoud introduceerde en daarmee een rijke en gevarieerde voedselbasis creëerde. Een dergelijk ecosysteem is te vinden aan de voet van de zuidelijke helling van de Kilimanjaro in Tanzania waar de plaatselijke Chagga-gemeenschap de kihamba, een enorme bananenplantage, beheert. Er groeien zo’n vijfhonderd verschillende planten in het woud en de Chagga introduceerden er honderden meer. Ze slaagden erin een complex systeem voor boslandbouw in het gebied te introduceren en tegelijkertijd het fragiele ecosysteem van het regenwoud te behouden.

In andere delen van de wereld hebben gemeenschappen de oude kunst van het bouwen van drijvende eilanden bestendigd. In het zuiden van Irak doet de Ma’dan-stam dit al zo’n zes en een half duizend jaar. Watson zette zelf voet op zo’n eiland dat dreef in het grootste bevaarbare meer van Zuid-Amerika. ‘Ik sprak met locals die konden vertellen over de plek die ze kenden, waar ze leefden en waartoe ze behoorden. In Peru zag ik de schitterende drijvende eilandentechnologie in het Titicacameer. Daar bouwt de Uros-gemeenschap enorme blokmodules die verschillen in grootte van twee bij zes tot zes bij tien meter, die ze aan elkaar binden. Ze snijden deze modules uit de wortels van het totorariet dat in dit watergebied groeit. Door de decompositie en de celstructuur van de wortels hebben deze modules drijfvermogen. Ze maken grote, drijvende eilanden waar verschillende families op leven. Het is een ongelofelijke technologie. Als je op deze eilanden loopt, voelt het alsof je op een sponsachtig waterbed loopt. Het is een uitdaging je evenwicht te behouden.’