Word jij ook Vriend van See All This?
1 jaar voor € 54,95,-
Kies je eigen welkomstcadeau!
‘Het vierkant is een menselijke uitvinding.’ Germaine Kruip maakte begin dit jaar in de Oude Kerk een performance: A Square, Spoken: een monoloog over het vierkant. Bij nader inzien blijken er toch ook vierkanten in de natuur voor te komen. Zoutkristallen bijvoorbeeld. In elk geval is het vierkant in al zijn eenvoud een eindeloos aantrekkelijke vorm voor kunstenaars. Voor de één omdat het de natuur tot de kern terugbrengt, voor de ander omdat het juist niets met de natuur te maken heeft… Hieronder een kennismaking met 8 van hen.
Ad Dekkers wilde mensen beter maken met zijn werk. Hij was overtuigd van de heilzame werking van geometrische vormen, geordend volgens wiskundige formules. Wel twijfelde hij over welke vorm nu eigenlijk rustgevender was: het vierkant of de cirkel. In dit geval gebruikte hij beide.
Ad Dekkers, Vierkant en cirkel in overgang, 1967, Borzo Galerie
Met zijn achtergrond als bioloog, stelt herman de vries in zijn werk steeds de natuur centraal. Zo exposeerde hij eens de plantjes die hij aantrof op een stukje grond van veertig vierkante centimeter: alle vierhonderddrieënzeventig! Ook in het werk V71-72 staat de natuur centraal, in de vorm van willekeurig geplaatste blokjes, want: ‘de natuur kent geen herhaling’.
herman de vries, V71-72, 1971, Borzo Galerie
Ook Jan Schoonhoven werkt graag met geometrische vormen en maakt voornamelijk witte reliëfs: zo objectief en onpersoonlijk mogelijk. Hij gebruikt daarvoor geen willekeurige, maar juist heel geordende vormen. ‘Deze ordening komt voort uit de noodzaak om voorkeur te vermijden’, verklaarde hij. Wat op het eerste gezicht misschien saai lijkt, komt door de schaduwwerking tot leven.
Jan Schoonhoven, Kwadratenreliëf derde opvatting, 1967, Museum Boijmans van Beuningen
Nog duizelingwekkend veel meer beweging zien we in het werk van Vasarely, de Hongaars-Franse kunstenaar en grondlegger van de op-art, die met geometrische figuren beweging en diepte creëerde. In dit geval ontstaat uit vele vierkanten een hal die naar links afbuigt… of toch een toren met een zwart puntje?
Victor Vasarely, Vonal, 1964
Hoe vierkant moet een vlak eigenlijk zijn, om het een vierkant te noemen? Aan Checkerboard te zien, luistert dat niet zo nauw. Bij het zien van een schaakbord verwacht men nu eenmaal vierkanten, hoe schots en scheef ook. J.C.J. Vanderheyden werkte vaak met zwart-wit rasters en speelde zo met verwachtingen: de vlakjes zijn onderdeel van een patroon en tegelijkertijd uniek.
J.C.J. Vanderheyden, Checkerboard, 1988, Museum Boijmans van Beuningen
Vanaf zijn tweeënzestigste legde Josef Albers zich toe op zijn serie Homage to the Square. Hij schilderde in totaal duizenden vierkanten, steeds in min of meer dezelfde compositie: drie of vier vierkanten in elkaar. Behalve het vierkant, eert Albers met deze serie de eindeloze kleurencombinaties, die ieder werk uit de serie uniek maken.
Study for Homage to the Square: Beaming 1963 Josef Albers 1888-1976 Presented by Mrs Anni Albers, the artist’s widow and the Josef Albers Foundation 1978, Tate Modern
‘Wat ons ontroert aan de volle maan boven een nachtelijke heide, is dat de einder een horizontale lijn lijkt te vormen waar we onbewust een loodlijn vanuit de maan op projecteren’, schreef Mondriaan eens in De Stijl. Hij brengt in zijn werk de natuur – vol grillige vormen – steeds verder terug tot haar ‘essentie’: lijnen en rechthoekige vlakken in primaire kleuren.
Piet Mondriaan, Grote compositie met zwart rood grijs geel en blauw, 1920, Galleria nazionale d’arte moderna e contemporanea, Rome
Dit werk van Malevitsj verwijst naar niets dan naar zichzelf, en je kunt het gerust het ultieme vierkant in de kunst noemen. Dat vond de schilder zelf ook, hij doopte zijn schilderstijl het suprematisme, wat zoiets betekent als ‘oppermachtig’. Het bewuste vierkant hing hij in de tentoonstelling bovenin een hoek, daar waar Russen normaalgesproken hun religieuze iconen zouden hangen.
Kazimir Malevitsj, Zwart vierkant, 1915
Meer vierkanten zien? In onze blog over monochrome (ofwel éénkleurige) kunstwerken, vind je er ook een heel aantal!
Reacties op Natuurlijk, vierkant!