Muzenkoppels #4 | Marina Abramovic & Ulay

In aanloop naar het verschijnen van het grote ‘Zomer van de Liefde‘-nummer van See All This, delen we elke dag een klassiek muzenpaar. Vandaag: de kunstenaars Marina Abramovic & Ulay.

tekst: Daan Heerma van Voss

Halverwege de jaren zeventig werd Marina Abramović uitgenodigd in Amsterdam, om op televisie te spreken over body art. ‘Ik was een van de eerste Oost-Europese kunstenaars die aan body art deed, dus het was net alsof ik de eerste vrouw op de maan was of zoiets.’ Ze kwam aan op haar verjaardag en herinnerde zich dat haar oma haar ooit had verteld dat alles wat je op je verjaardag krijgt belangrijk is, omdat het deel uitmaakt van het lot. Die dag ontmoette ze de Duitse kunstenaar Frank Uwe Laysiepen, artiestennaam Ulay. Datzelfde jaar gingen ze samenwonen en samenwerken.

Marina Abramović en Ulay, Amsterdam, 1981

Tweekoppige lichaam

Hun eerste gezamenlijke werken gingen over het ego, waarover later meer. Naast hun afzonderlijke interesse in hun eigen culturele afkomst, vormden ze een collectief dat ‘The Other’ heette. Ze noemden zichzelf ‘het tweekoppige lichaam’. Ze droegen dezelfde kleren en namen elkaar gewoontes over. Door het aannemen van deze gezamenlijke identiteit, veranderde ze de collectieve blik op traditioneel mannelijke en vrouwelijke principes; critici interpreteerden deze ‘hermafrodiete’ liefdesstaat als een feministische daad, maar de kunstenaars zelf ontkenden dat dit een bewust concept was, ze gingen gewoon steeds meer op elkaar lijken.

Marina Abramović en Ulay, Breathing In, Breathing Out, Stedelijk Museum Amsterdam, 1978

Adem in, adem uit

Zorgde dat niet voor problemen? ‘Het grootste probleem in de relatie,’ zei Abramović later, ‘was dat we niet wisten wat we moesten doen met onze ego’s. Ik moest een manier vinden om mijn ego weg te duwen, net zoals hij dat moest.’ De meest intense samenwerking van de twee is misschien wel Breathing In, Breathing Out (1977). De twee stopten hun neusgaten dicht met sigarettenfilters en drukten hun monden op elkaar, op zo’n manier dat het uitademen van de één het inademen van de ander werd. Dit hielden ze negentien minuten lang vol, totdat ze dreigden flauw te vallen.

Marina Abramovic en Ulay, The Great Wall Walk

Chinese muur

In 1988, na samen tientallen performances te hebben verricht, besloten ze vanuit tegengestelde richting de Chinese Muur te bewandelen, en elkaar in het midden te ontmoeten. Het werd een dramatische reis, een langdurige en pijnlijke les in eenzaamheid. Toen ze uiteindelijk tegenover elkaar stonden, ongeveer in het midden, zeiden ze elkaar vaarwel.

Mogen we nog van de muze houden? Lees hier.

Koop See All This magazine #18 ‘Zomer van de Liefde 2020’ hier.