Intelligente planten

In See All This magazine#2 schrijft Maria Barnas een essay over bloemen, die, zoals zij ontdekt, minder onschuldig zijn dan ze in eerste instantie lijken. Het is een gedachte die inmiddels door veel kunstenaars is opgepakt. Wat hier mogelijk aan heeft bijgedragen, zo schrijft Barnas in haar essay,  is de studie die de laatste jaren is gedaan – op steeds verfijnder niveau – naar de biologische intelligentie van bloemen en planten en hun vermogen met elkaar te communiceren.  

Het klinkt op het eerste oor misschien ongeveer even fantasievol als de pratende, wandelende Ent Boombaard uit J.R.R. Tolkiens niet-per-se-realistische epos In de ban van de ring. Maar toch schrijft ondermeer de Italiaan Stefano Mancuso, professor aan de Universiteit van Florence,  in zijn boek Brilliant Green: ‘Als je het definieert als het vermogen te communiceren en problemen op te lossen én  je bewust zijn van je omgeving, dan zijn bloemen wel degelijk intelligente wezens.’

Stefano Mancuso

Het gedrag van planten

De discussie daarover gaat terug tot de oude Grieken, maar pas met de ontwikkeling van moderne instrumenten als time-lapse-opnamen werden de subtiliteiten van het gedrag in de florale wereld steeds zichtbaarder. En de bewijzen stapelen zich langzamerhand op.

Zo bewegen bloemwortels zich, op weg naar water of voedingsstoffen, al om een obstakel heen vóórdat ze het geraakt hebben (wat wijst op een vorm van ‘zien’). Bloemen gaan sneller groeien als een concurrent eerder het licht dreigt te bereiken, en ze ‘verzinnen’ zelfs andere routes en strategieën als ze eenmaal verslagen zijn. En wat te denken van het feit dat ze aantoonbaar anders reageren op zaailingen van dezelfde moederplant (familie!) dan op ‘vreemdelingen’?

Waarschuwende planten

Mancuso’s voorbeelden van planten die elkaar waarschuwen voor gevaar, verschillende stoffen herkennen en zelfs lijken te spélen zijn fascinerend. En voor zijn concept van denken zonder aanwijsbaar brein heeft hij een formidabele medestander: ‘Het is nauwelijks overdreven te stellen dat de uiteinden van de wortels fungeren als de hersens van lagere diersoorten,’ schreef Charles Darwin al in 1880.

Stefano Mancuso en Alessandra Viola, Brilliant Green: The Surprising History and Science of Plant Intelligence (Island Press, 2015)