Iconische expo’s #1 | Nul-tien

Als op 13 februari 1913 in New York de Armory Show opent met Vincent van Gogh, Henri Matisse, Paul Gauguin en Marcel Duchamp, zijn publiek en critici ontzet. Een kunstcriticus schrijft knorrig in de New York Trib

une: ‘Improvisatie van Kandinsky lijkt op wat stukken afval die uit een slagerswinkel op een doek zijn gesmeten.’ En de naakten van Matisse zijn ‘lelijk als de sputterende pogingen van een ware amateur’. Ver weg in Tsaristisch Rusland schudden ook Russische kunstenaars hun beperkingen af. Zij dromen van reizen door de oneindigheid van de kosmos.

Armory Show, International Exhibition of Modern Art. The Cubist room, Gallery 53 (northeast view), Art Institute of Chicago, March 24–April 16, 1913

Kosmisten

Acht maanden na de Armory Show gaat in Sint Petersburg de opera Victory over the Sun in première. Het is de eerste keer dat het beroemde Zwart vierkant van Kazimir Malevich getoond wordt, als symbool van de kosmische ruimte. Malevich is begeesterd door de ideeën van Nikolai Fedorov. De belangrijkste taak voor de mensheid is volgens Fedorov het overwinnen van de dood. Daarna moeten we de kosmos in waar we zullen evolueren tot een almachtig, goddelijk wezen. Aanhangers van Fedorovs filosofieën worden ‘kosmisten’ genoemd. De stroming kent veel volgelingen onder kunstenaars, schrijvers als Tolstoi, Dostojevski en Boris Paternak, en wetenschappers onder wie Konstantin Tsiolkovski, de vader van de ruimtevaart.

Twee jaar na Victory over the Sun opent in Sint Petersburg de tentoonstelling 0,10 (nul-tien) in het Kunstbureau van Nadezhda Dobychina. Tijdens 0,10 roept Malevich het suprematisme uit, waarbij hij zich in zijn schilderen alleen nog baseert op geometrische vormen. Het is de eerste abstracte kunststroming van Rusland.