Het verlies en verlangen van Viviane Sassen

Ze is een meester in het tonen en verhullen. In licht en donker. Wat ze laat zien spreekt net zo krachtig als wat ze verborgen houdt. Het werk van kunstenaar en fotograaf Viviane Sassen is vaak verleidelijk mooi, maar ook ontregelend en verontrustend. Dit najaar presenteert ze haar nieuwe boek: Of Mud and Lotus. Robbert Ammerlaan had een uitzonderlijk intiem interview met Sassen, over tonen en verhullen, verlies en verlangen. Hieronder een fragment uit dat interview – het complete verhaal vind je in See All This #7.

Viviane Sassen (1972) is fotograaf en behoort tot de interessantste kunstenaars van haar generatie. Ze maakte naam met lovend ontvangen series als Flamboya, Parasomnia, Pikin Slee, en exposeerde in binnen- en buitenland: New York, Londen, Venetië, Amsterdam. Ze is ook een gevierd modefotograaf. In 2007 won ze de Prix de Rome. Haar werk is opgenomen in tal van (museum)collecties en wordt geprezen om zijn eigen stijl, kleur en persoonlijkheid.

Viviane Sassen (Foto Hanneke van Leeuwen, collage Viviane Sassen)

Wie of wat ze ook vastlegt – mensen, gezichten, lichamen, zelfportretten, naakten, stillevens, mode, landschappen, Afrika, Suriname – altijd is er de geheimzinnige schaduw die haar werk zijn indringende kracht geeft. ‘Een ondertoon van de dood,’ zegt ze zelf. Zo is het. Drie jaar geleden besloot ze de confrontatie met die schaduw aan te gaan. ‘Op de een of andere manier is die altijd in mijn werk aanwezig geweest, en ik wist niet waarom. Toen ik de serie Umbra ging maken, wilde ik daar een antwoord op vinden.’ Het antwoord kwam. Umbra, latijn voor schaduw, was het slot van een rouwproces. Umbra ging over de dood van haar vader.

Viviane Sassen, Freefall, Umbra (2014)

Je was tweeëntwintig toen je je vader verloor. Wat herinner je je van die dag? 

‘Ik stond in de doka, op de Academie in Utrecht. Een werkplaats-assistent kwam me halen. “Je broertje heeft gebeld,” zei hij. “Je moet even naar huis bellen.” Hij liet me alleen in zijn kantoortje, en dat vond ik vreemd. Toen ik mijn broertje aan de lijn kreeg, hoorde ik dat hij tegen mijn moeder zei: “Zal ik het haar zeggen?” En toen zei hij het: “Pappie is dood.” Ik was verbijsterd, in shock natuurlijk. Ongeloof, boosheid, verdriet – machteloos schoppen tegen de tafelpoot. In een soort roes besefte ik wat ik moest doen: naar huis, spullen pakken, naar het station. De trein was stampvol. Steeds dezelfde vragen in mijn hoofd, en dan al die onbekende mensen om me heen… Vanaf het station in Zutphen ben ik naar huis gelopen. Daar heb ik staan janken – huilend als een dier, vanuit mijn tenen, terwijl ik mijn moeder vasthield. Zij hield zich ondertussen sterk, ongelooflijk, misschien een oermoedergevoel om ons kinderen te beschermen en misschien ook een mechanisme dat ik vaker zie bij mensen van haar generatie; de neiging om emoties te onderdrukken.’

Hoe heb je afscheid genomen?

‘Een paar dagen later lag mijn vader opgebaard inzijn werkkamer. Hij zag er vreselijk uit, maar het wasook ontzettend mooi. Op een gegeven moment ben ik bij hem gaan zitten. Ik heb mijn hand op zijn hoofd gelegd, en ben met hem gaan praten. Daarna heb ik een zelfportret gemaakt, met de zelfontspanner. Je ziet er niet zoveel op, eigenlijk alleen de kist en de bloemen. En ik sta ernaast. Ik wilde nog één keer met hem op de foto. Toen was het verder oké. Dat was mijn afscheid.’

Het gehele interview van Robbert Ammerlaan met Viviane Sassen lees je in het herfstnummer van See All This.