Gevleugelde overwinning

Rond de huidige Franse verkiezingen, maar ook met de herdenking van onze bevrijding vers in gedachten, willen we graag stilstaan bij een beeld in Frankrijk dat symbool staat voor overwinning: de gevleugelde Nikè van Samothrake.

Wie het Louvre heeft bezocht, heeft ongetwijfeld voor het drie meter hoge witmarmeren beeld van de Griekse godin Nikè gestaan. Na Mona Lisa is ze misschien wel de grootste publiekstrekker in het museum. Hoofd en armen ontbreken, maar ze heeft haar vleugels gespreid, een been naar voren en een tuniek die nog steeds lijkt te wapperen in de wind. Net geland op de boeg van het stenen schip dat haar sokkel vormt. Hoewel het al rond 200 voor Christus werd gemaakt, vonden archeologen pas in 1863 stukken van het beeld op Samothrake, een Grieks eiland 30 kilometer buiten de Turkse kust. Het beeld werd ter plekke in elkaar gezet en naar het Louvre verscheept. Enkele jaren later werden wat vingers en het voetstuk gevonden, maar niet de rechtervleugel, armen, het hoofd en delen van de rug. Door de houding van het beeld werd afgeleid dat de rechterhand omhoog geheven was en de linkerhand losjes langs het lichaam hing. De rechtervleugel van het beeld zoals het nu in het Louvre staat is een gipsen kopie van de linkervleugel, iets verticaler op de rug geplaatst.

Nikè van Samothrake (ca 200-190 v. Chr.)

Gerard Rondeau, Musée du Louvre, Parijs, 1993

Nikè was de Griekse godin van de overwinning, de Romeinen noemden haar Victoria. Haar gevleugelde beeld is opvallend levendig en realistisch. De dunne tuniek die ze draagt wordt aan de voorkant door de wind strak tegen haar lichaam geblazen, waardoor haar lijf daardoorheen zichtbaar wordt.

In 2013-2014 werd het beeld grondig gerestaureerd. Een aantal losse onderdelen van het beeld uit het depot zijn aan het beeld vastgemaakt en Nikè is schoongemaakt, de verschillende kleuren van het marmer zijn nu beter zichtbaar. De restauratie duurde tien maanden en de kosten, vier miljoen euro, werden helemaal gecrowdfund. In deze video zie je de restauratoren aan het werk met nat papier, aluminiumfolie, kwasten en mesjes.

Yves Klein – Victoire de Samothrace (1973)

Yves Klein, LA VICTOIRE DE SAMOTHRACE, 1973.

De Nikè van Samothrake, of Winged Victory, was een inspiratie voor veel kunstenaars. Yves Klein maakte een serie van 175 replica’s in, hoe kan het ook anders, zijn trademark International Klein Blue.

Rolls Royce – Spirit of Ecstasy

“Spirit of Ecstasy” op een Rolls Royce Silver Cloud I, 1957, foto door Christian Jansky

Ook het beeldje dat op de motorkap van Rolls Royce-auto’s staat, Spirit of Ecstasy, is duidelijk geinspireerd op Winged Victory.

Je eigen Nikè printen

Om beeldhouwkunst dichterbij de mensen te brengen, maakt de Amerikaanse kunstenaar Cosmo Wenman printbare 3D-scans van antieke beelden. Met een 3D-printer en genoeg rollen plastic filament kun je onder andere Winged Victory zelf uitprinten. Op schaal, want kunst in huis is één, maar een beeld van meer dan drie meter hoog in het trapgat is meteen wel wat veel van het goede.

Laten we deze dagen, geïnspireerd door Winged Victory, vooral hopen op de overwinning van verbeelding en vooruitgang. Dat de wind die de kleding tegen het lijf van Nikè laat dansen als een frisse, progressieve wind door Europa zal waaien.