Als kunst het alledaagse leven raakt

Sommige kunstwerken draag je voor altijd met je mee. Ze kunnen zich heel lang gedeisd houden en op de gekste momenten ineens naar boven ploppen. Tijdens het tennissen bijvoorbeeld, of wanneer je in de auto zit te wachten voor een rood stoplicht. Het kan ook gebeuren dat er tijdens het dwalen door het museum een herinnering opborrelt, zo een waarvan alle vier de muren van de zaal plotseling openklappen als bij een magische goocheldoos, waarna het leven royaal naar binnen dendert.

Zo gaat dat bij mij althans. In mijn hoofd zit een database aan beelden die ik actief gebruik in mijn dagelijks leven, net zoals je dat kunt doen met scènes uit een film. In mijn boek Doorkijken heb ik de momenten verzameld waarop beeldende kunst het alledaagse leven raakt en voorgoed verandert. Goed: míjn dagelijks leven. Maar iedereen kan zich die persoonlijke blik op kunst eigen maken. Kunstwerken komen ervan tot leven. Ze maken zich los van muur of sokkel om je de hand te reiken. Als je niet uitkijkt, wandelen ze zo met je mee naar huis om zich te bemoeien met de opvoeding van je kinderen.

Doorkijken van Merel Bem is op 22 september verschenen bij De Bezige Bij. Hieronder het begin van het hoofdstuk ‘Echt leven’, over een ontmoeting met een kunstwerk van Tino Sehgal.

Merel Bem, Doorkijken, opengeslagen op pagina 30/31.

Echt leven

De vrouw van de taxichauffeur die mij naar Schiphol bracht, was bijna dood geweest. Ze had voedselvergiftiging opgelopen, vertelde de taxichauffeur. De dokters hadden haar handen en voeten geamputeerd. Toen ging het beter. De vrouw van de taxichauffeur kon niet veel meer, maar stofzuigen ging nog wel. Ze had voetprothesen. Handprothesen gebruikte ze niet meer. Wie geen handen meer heeft, zweet via de armen, zei de man, maar handprothesen moeten vacuüm trekken op een droog oppervlak. Was zijn vrouw net lekker aan het stofzuigen, hing er ineens een losse hand aan de slang. Sindsdien stofzuigt ze zonder handen. Het was een beeld om nooit te vergeten.

Toch vergat ik het zodra ik de taxi uit stapte. Ik moest een vliegtuig halen, zocht de weg in Londen en raakte afgeleid. Het gesprek met de taxichauffeur keerde pas terug toen ik in de Turbine Hall van Tate Modern stond, de immense ruimte onder het museum waarvoor al diverse kunstenaars een werk hebben gemaakt. Daar werd ik aangesproken door een meisjesachtige vrouw. Ze had zich losgemaakt uit een kluwen mensen, die zich als een wolk spreeuwen door de enorme ruimte bewoog, rennend, dansend, zingend, dartelend, spelend. Samen vormden die mensen een kunstwerk (These Associations, 2012, deel van The Unilever Series). Het was een kruising tussen een modern ballet, de drukte op een schoolplein en een flashmob.

Het kunstwerk was bedacht door Tino Sehgal, een Brits-Duitse kunstenaar. Sehgal maakt geen schilderijen, foto’s of sculpturen, maar verzint performances en brengt museumbezoekers in contact met mensen, die hij inhuurt om – nou, vooral om mens te zijn eigenlijk. Sehgal confronteert zijn kunstpubliek met het dagelijkse leven, waarin je voortdurend anderen ontmoet en waarin wildvreemden soms een intiem praatje met je aanknopen tijdens het wachten op de trein. Dat gekke, wonderbaarlijke alledaagse leven, dat we geen kunst noemen omdat er geen lijst omheen zit. Dat alles wist ik, toen die meisjesachtige vrouw ineens voor mijn neus stond. Ik wist dat zij ‘een Tino Sehgal’ moest zijn en daarom was ik nog voordat zij haar mond opendeed op mijn hoede. Omdat dit niet het echte leven was.

Merel Bem

© Merel Bem, 2016