BLOG

In de studio van Bridget Riley

Door Hans Janssen | mei, 2016

Hans Janssen is kunsthistoricus en sinds 2005 hoofdconservator Moderne Kunst van het Gemeentemuseum Den Haag. Hij was de afgelopen maanden bezig met de voorbereiding van de expositie van de grande old dame van de Britse schilderkunst Bridget Riley. Haar tentoonstelling The Curve Paintings 1961-2014 is van 25 juni t/m 30 oktober te zien in het Gemeentemuseum. Hans Janssen wandelde met Bridget Riley langs de zee, in de buurt van haar atelier in Cornwall, en sprak met haar over vormen, lijnen en de illusie van beweging.

Curves

Ik sta in het atelier van Bridget Riley (1931, Londen), een grote omgebouwde schuur ergens op het platteland in Cornwall. Het is een grote, hoge zolderruimte, met beige wanden, een witte vloer en een groot bovenlicht. In de hoek staat een kast met kleurige potten verf, naast een gootsteen die smetteloos schoon is.

Ik kijk naar de nieuwste ontwerpen van haar schilderijen. Een ervan is een groot, egaal wit vlak dat, met uitzondering van een band wit langs de randen, geheel gevuld is met zwarte driehoekjes die elkaar op de hoeken raken. Sommige rechterzijden bollen, naar binnen of naar buiten. Curves. De waarneming raakt erdoor van de kook. Het grote formaat en de veelheid van de driehoekjes maakt het onmogelijk dat wat zich voor je ogen ontvouwt anders te lezen dan een ademing, de sensatie van een gevoel (die anders is dan de kennis die in de waarneming kan ontstaan). Ook lijkt er een  beweging in het kijken te zitten, die wordt veroorzaakt door verschuivingen, struikelingen, wendingen en bibbers.
Bridget, die zich later bij mij voegt, heeft het over ‘cross-over’, ‘linking’, ‘twisting’, ‘quivering’ en ‘speeding’. Ik blijf Hollander. En dus nuchter. En schrijf op dat haar lijnen en vormen graag tochtjes ondernemen en zo een loopje nemen met de waarneming. In het kijken ontstaan intussen blauwe fluorescenties, oranje en gele randen, grijze en gitzwarte gradaties.

Bridget Riley Atelier 2016 / door readsreads.info

Bridget Riley in haar atelier in Londen, april 2016.

 

Scherpe contrasten

Buiten was de lucht deze ochtend vanuit het raam van de logeerkamer zachtblauw. Ik keek uit op een sombere kerk. Het was dan wel voorjaar maar het was koud en winderig. Elke regenbui deze dag twijfelt  tussen hagel, sneeuw, forse druppels of motregen. De narcissen houden dapper vol en hebben besloten te overleven. Ondanks de kou heb ik vanmorgen vroeg, voordat we aan het werk gaan, de uitnodiging aanvaard om met Bridget Riley een strandwandeling te maken, in de buurt. Zij wilde me niet alleen het landschap van haar jeugd laten zien, maar ook de scherpe contrasten, het veranderende licht en de beweeglijkheid van de ervaring die dat met zich meebrengt, en die haar zo beïnvloed heeft in haar werk. Alleen contrast en tegenstelling levert de illusie van beweging, is haar conclusie. Monet en Renoir wisten dat. En voor Cézanne en Mondriaan was het niet anders. Het kostte haar – zoals dat geldt voor elke kunstenaar – een leven lang om zelf die conclusie te trekken. Contrast zet de beeldelementen (een verkeerd woord, Bridget heeft het over ‘formal motive’) aan ‘zelf iets te willen voorstellen’, zoals zij het formuleert. Het kijken, naar de natuur of naar de kunst, raakt in beweging, wordt van dezelfde orde. Een uitspraak over de werkelijkheid.

 

Bridget Riley Atelier 2016 / door readsreads.info

Het atelier van Bridget Riley.

 

Halftinten

Het was een memorabel tochtje, daar langs die vloedlijn, met de zwarte rotsen van de kust, de ijle spiegelingen van het licht op het water, de halftinten van de graslanden en het strand daartussen. En het gesprek, dat daar, en later in het atelier, werd voortgezet, en dat als altijd gaat over kijken.

Ik ben in Cornwall omdat we in het Gemeentemuseum Den Haag een tentoonstelling met schilderijen van Riley maken die 25 juni opent. Wij concentreren ons daarbij op de Curve Paintings, de schilderijen waarin Riley vanaf het begin van haar carrière de beeldende mogelijkheden van de gebogen vorm en lijn uitwerkte. Eerder, in 2015, was de tentoonstelling te zien in het De La Warr Pavilion in het Zuid-Engelse Bexhill-on-Sea. En hoewel daar heel veel mensen op af kwamen, vooral badgasten en dagjesmensen, had de tentoonstelling daar niet de plaats en de exposure die zij verdiende. Mijn directeur nam de gelegenheid te baat om Bridget te vragen de tentoonstelling nog een keer te herhalen, in Den Haag. Ik was daar zeer blij mee omdat ik al lang een groot bewonderaar ben van haar werk. Die bewondering breidde zich in 1996, toen ik Bridget ontmoette, uit met een ontzag voor haar inzichten in haar eigen werk én het werk van anderen, zoals Mondriaan. Er kwam een gesprek op gang dat tot op de dag van vandaag voortduurt, en dat gaat over kijken, over beleving, over techniek, over het maken van kunst en over de beschrijving daarvan.

The proof of the pudding is in the eating. Maar ik ben overtuigd. Op voorhand. Het wordt prachtig.

Reacties op In de studio van Bridget Riley

Flory Hofland
Onverwacht liep ik op de expositie van Bridget Reley, ik was voor een andere expositie in het museum. De verrassing was enorm en ik raakte zeer onder de indruk van haar werk. Geweldig!
laat een reactie achter

Uw beoordeling