De mooiste picknicks in de kunst

In Nederland zijn we van oudsher gewend om zelf te koken. Hoewel we natuurlijk wel eens uit eten gaan en er steeds meer street food in het straatbeeld van de grotere steden verschijnt, een echte buiteneetcultuur hebben we niet. Maar er is een populair gebruik dat zelf eten bereiden en buiten de deur eten combineert: de picknick.

Brood en beleg mee, misschien een salade en wat fruit, een pak sap, melk of een fles wijn en natuurlijk een picknickkleedje. In het park, op het strand, in het bos, op een houten picknicktafel langs het fietspad en zelfs in de berm naast de snelweg, picknicken kan bijna overal. Dat kunstenaars dit een interessant tafereel vinden, blijkt uit het aantal schilderijen en foto’s dat van picknicks is gemaakt. We hebben 10 mooie picknickkunstwerken uitgezocht uit de overvloed aan doeken met groepjes mensen in het gras.

1. Édouard Manet, Le Dejeuner sur l’herbe, 1863

Heel bekend is dit schilderij van Manet, zo controversieel dat de belangrijke Parijse kunsttentoonstelling Salon de Paris het weigerde. Niet zozeer vanwege het naakt zelf, maar vanwege het rare tafereel in het geheel. Manet keek composities van zijn onderwerpen niet zelden af van schilders van eeuwen geleden. Zoek Rafaels tekening Het Oordeel van Paris maar eens op en je kunt zelf vergelijken! Dit schilderij van Manet werd haast iconisch en vormde de inspiratie voor veel andere kunstenaars, waaronder de schilderijen van drie bekende impressionisten hieronder.

2. Claude Monet, Le Dejeuner sur l’herbe, 1865

Twee jaar na Manet schilderde impressionist Claude Monet ook een picknicktafereel voor de Salon de Paris. Dit hieronder is een schets, het uiteindelijke schilderij, bestaande uit een aantal panelen, gaf Monet bij gebrek aan geld aan zijn huurbaas. Die legde het opgerold in zijn kelder. Toen Monet het werk later terugkocht, was het beschimmeld. Hij knipte het in stukken en bewaarde er drie. Het deel met de vier middelste figuren hangt in het Musée d’Orsay.

Claude Monet, Le Déjeuner sur l’herbe, 1865

3. Paul Cézanne – Le Déjeuner sur l’herbe, 1876-1877

Paul Cézanne veranderde gedurende zijn leven vaker van stijl. Dit schilderij maakte hij in zijn post-impressionistische periode, maar het doet al sterk denken aan zijn latere kubistische landschappen. Het idee dat alles in de natuur is opgebouwd uit kubussen, kegels en cilinders komt van Cézanne. De titel is een knipoog naar het controversiële schilderij van Manet bovenaan.

Paul Cézanne, Le Déjeuner sur l’herbe, 1876-1877

4. Pierre-Auguste Renoir, Le déjeuner des canotiers, 1880-1881

Nog een paar jaar later deed ook de Franse impressionist Renoir een duit in het zakje. We zien hier een aantal vrienden en bekenden van Renoir. Ter plekke geschilderd met losse penseelstreken, levendig en kleurrijk.

Pierre-Auguste Renoir, Le Déjeuner des canotiers, 1880-1881

5. Pablo Picasso, Luncheon on the Grass, 1961

Honderd jaar na Manets picknick nam Pablo Picasso de scene van Manet als uitgangspunt voor een uitgebreide reeks schilderijen. Herkenbaar zijn de twee naakte vrouwen, een zittend op het gras en de ander voorovergebogen staand in het water, en de geklede heer. Picasso zag het schilderij van Manet als een thema waarop je eindeloos kunt variëren en voortborduren.

Pablo Picasso, Luncheon on the Grass, 1961, PabloPicasso.org

6. Rineke Dijkstra, Vondelpark, 2005

Ook de Nederlandse fotografe Rineke Dijkstra liet zich inspireren door Manet. Voor haar Park-serie fotografeerde ze jongeren in het Vondelpark. Zittend in het gras dit viertal ontspannen, maar onmiskenbaar in de kwetsbare houding die zo kenmerkend is voor de prachtige portretten van Dijkstra. Nog tot 6 augustus kun je het Stedelijk naar de tentoonstelling Rineke Dijkstra: een ode.

Rineke Dijkstra, Vondelpark, Amsterdam, 10 juni 2005

7. Till Rabus, Surrealist Camping Lunch Nº4, 2011

Nee, dit is niet Salvador Dalí maar de Zwitserse surrealist Till Rabus (1975). Als groot bewonderaar van Dalí schilderde Rabus de serie ‘Surrealist Camping Lunch’ waarin hij voedsel in bijzondere en fantasierijke composities afbeeldt.

Till Rabus, Surrealist camping lunch n°4, 2011

8. William Klein, Tatiana and Marie-Rose, camels, picnic, 1958

Fotograaf en cineast William Klein (1928) behoort tot de meest invloedrijke fotografen. Zijn zwart-wit modefoto’s voor Vogue zijn wereldberoemd en als straatfotograaf liet hij de harde realiteit van de grootste steden ter wereld zien. Deze foto schoot hij in 1958 in Marokko voor Vogue. De twee modellen picknicken casual in de woestijn, naast een aantal kamelen.

William Klein – Tatiana, Mary Rose and Camels, Picnic, Morocco, 1958

9. Faith Ringgold, The Picnic at Giverny, 1991

Een bezoek aan het Rijksmuseum in 1972 inspireerde de Afrikaans-Amerikaanse kunstenaar en activist Faith Ringgold tot het maken van beschilderde quilts. Seksisme en racisme zijn thema’s die ze vaak aan de orde stelt in haar werk. Tijdens deze picknick, rechts door een donkere, vrouwelijke kunstenaar geschilderd, zitten de vrouwen kleurrijk in Monets tuin in Giverny, met links een naakte Picasso. Alsof de rollen van Manets picknick worden omgedraaid.

The Picnic at Giverny: The French Collection, Faith Ringgold, 1991.

10. Walter Blum, Drie vrolijke vriendinnen tijdens een picknick, ca 1960

Uitgeverij De Spaarnestad werkte vaak met freelance fotografen. Een daarvan was Walter Blum (1890-1964), naar Nederland gevlucht toen Hitler in Duitsland aan de macht kwam. Hij specialiseerde zich als een van de eersten in Nederland in modefotografie en fotografeerde voor een aantal damesbladen. Mede daarom laten de foto’s van Blum vaak een een vrije, zorgeloze wereld zien. Het werk van Blum, waaronder deze gezellige picknick, is opgenomen in de Collectie van Spaarnestad Photo.

Walter Blum, Drie vrolijke vriendinnen tijdens een picknick, Nederland, circa 1960. Copyright: Collectie SPAARNESTAD PHOTO/Walter Blum