Dagloners in verpletterend marmer

Schitterende zomerse zonsopgangen, de lucht van teer en frikandellen, het geluid van bruisende strandtenten en de blik op gladgeschoren surfers: het wordt weer zomer in Scheveningen. In museum Beelden aan Zee is de zomer een toptijd. Er komen meer en meer bezoekers langs, die iets spectaculairs verlangen. Vanaf 1 juli is dat spektakel uit het Chinese Beijing afkomstig. De kunstenaar Zhang Dali (1963, Harbin) heeft zijn eerste grote Europese overzichtstentoonstelling in Beelden aan Zee.

Als je in 2005 in Beelden aan Zee bent geweest, heb je al werk van deze beeldhouwer gezien. Zijn installatie Chinees nageslacht bestond uit een aangrijpende beeldengroep. Figuren, afgietsels van stadsboeren uit Beijing, waren op zijn kop opgehangen aan het plafond. Soms had de kunstenaar de figuren een nummer op de rug gegeven. Deze mensen hingen, licht wiegend, in de grote zaal van het museum.

Graffiti

Zhang Dali is ooit begonnen als graffitikunstenaar. Hij spoot de contour van zijn hoofd, vaak vergezeld van de omineuze letters ‘AK-47’, op de muren van gebouwen in de stad Beijing. Als een Mandarijnse Matta-Clark zaagde hij soms die contour uit de muur. Dat kon gemakkelijk, want Beijing onderging (en ondergaat nog steeds) radicale stadsvernieuwingen. Zo’n muurtje was toch al gedoemd om te verdwijnen, getuige een andere graffiti op diezelfde muur: het snel opgespoten Chinese karakter voor ‘neerhalen’ (chai).

Zhang Dali, Demolition

Deze ‘graffiti’, door slopersbedrijven opgespoten, werd eind jaren negentig steeds meer aangebracht. Bewoners van die historische Hutongs moesten maken dat ze wegkwamen, soms met maar enkele dagen respijt. Zhang Dali zag met lede ogen dat de oude stad – zíjn stad met zo’n lange geschiedenis en met zoveel oude gebouwen en wijken – snel werd vernietigd voor een opgedrongen vooruitgang.

De Pekinezen werden op brute wijze verjaagd voor nieuwe kantoorgebouwen en olympische stadions. En de stad moest uitgebreid, want er kwamen steeds meer mensen op zoek naar werk. Natuurlijk was de situatie gespannen geweest na de vreselijke slachtingen op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989. Maar later in de jaren negentig ontspande de overheid en werd vooral op economisch gebied steeds meer een kapitalistisch model aangehouden in plaats van een rigide communistisch vijfjarenplan. Dat had tot gevolg dat de bouwactiviteit in de grote steden steeds groter werd. Goedkoop personeel uit het platteland werd aangetrokken door het arbeidsmagnetisme van de grote stad. Op het hoogtepunt, ongeveer tussen 2005 en 2008 (het Olympisch jaar) trokken een slordige 300 miljoen vogelvrije en ongeletterde urban peasants door China, van stad tot stad, met weinig geld en nog minder perspectieven. Zij hadden geen mogelijkheid zich te vestigen in een andere stad, want dat is om administratieve redenen bijna onmogelijk. Als het gaat om administratieve handelingen is het communisme immers nog springlevend. Om te kunnen overleven konden deze mensen alleen hun arbeid bieden. Hun lichaam is hun kapitaal. Het is een klassieke fase in het communistische model, een fase die wel moet uitmonden in een revolutie, maar het tegendeel is in China het geval.

‘Daar zit hij dan, doodvermoeid, naakt, gehurkt, de dagloner die wacht op het busje van de opzichter, in het schitterendste witte marmer uitgevoerd.’

Het lot van de arbeider

Kunstenaar Zhang Dali trekt zich het lot aan van de horige arbeider. Hij giet hun vermoeide lichaam af. Vervolgens neemt hij dat afgietsel op in een kunstwerk. Soms hangen de lichamen in een onontkoombaar web van steigers. Soms heeft hij ze gekopieerd in statuair marmer van de hoogste kwaliteit. Daar zit hij dan, doodvermoeid, naakt, gehurkt, de dagloner die wacht op het busje van de opzichter, in het schitterendste witte marmer uitgevoerd. Een nieuwe held van China nu. Zhang Dali is er in geslaagd om met de grootste menselijkheid en met een kritische blik, de zelfkant van het Chinese vasteland een eigen gezicht te geven. Je kunt je ogen er niet vanaf houden.

Zhang Dali | Body and Soul is van 1 juli tot en met 8 oktober 2017 te zien in museum Beelden aan Zee.

Dick van Broekhuizen is conservator moderne beeldhouwkunst bij museum Beelden aan Zee.