Callum Innes: ‘Het moet nét niet perfect zijn’

Van Callum Innes wordt wel eens gezegd dat hij eigenlijk niet schildert, maar ‘ontschildert’. See All This sprak met de Schotse kunstenaar over verf, terpentine en stippen die nét niet in het midden staan.

Wie de schilderijen van Callum Innes wil begrijpen, moet zoeken naar de oneffenheden. Op Innes’ schilderijen zien we vaak meerdere egaal gekleurde, vierhoekige kleurvlakken. Perfecte, geometrische vormen, zo lijkt het in eerste instantie. Pas als je nauwkeurig de randen van die kleurvlakken afspeurt, zie je de rafelranden, de oneffenheden – en daarmee ook de sleutel tot de ontstaansgeschiedenis van de doeken.

‘Wat die kleuren met elkaar doen, is altijd weer een verrassing.’

Verf en plamuurmessen

Wie met Callum Innes (Edinburgh, 1962) praat, heeft het in de eerste plaats over zijn techniek, zijn manier van werken. Over verf en plamuurmessen, de kwaliteit van papier en canvas, over terpentine en stippen die net niet in het midden staan. Innes vertelt graag hoe een werk tot stand komt, welke stadia hij doorloopt. En die oneffenheden, zo vertelt Innes, die ontstaan als volgt: op het doek brengt hij één kleur aan, met een brede penseel. Daarna schildert hij er deels een tweede kleur overheen. Terwijl het werk nog nat is, neemt hij vervolgens de meeste verf weer weg, met een spons of met een groot plamuurmes. Welke kleuren hij heeft gebruikt, kun je dan alleen nog maar aan de randen zien, waar een onregelmatig streepje van de oorspronkelijke verf onder het kleurvlak vandaan piept. Het eindresultaat, de combinatie van de twee gemixte en deels weggevaagde kleuren, is telkens anders. ‘Wat die twee kleuren met elkaar doen, is altijd weer een verrassing. Het is niet te voorspellen. Dat vind ik interessant.’

De handeling van het schilderen, het toevoegen en het vervolgens weer weghalen, het ‘doen en ontdoen’ is voor Innes essentieel. ‘Unpainting’, wordt het door sommige critici wel genoemd. Maar daar kan de Schotse kunstenaar zich niet in vinden. Met het eerst aanbrengen van de verf en die er vervolgens weer deels afhalen, ontstaat er namelijk iets níeuws: het papier of het doek verandert onder invloed van de verf.

Toeval

Het toeval speelt vaak een rol in Innes’ werk. In de Exposed-serie, schilderijen met vier of vijf vlakken naast en onder elkaar, heeft hij steeds één van de randen tussen de vlakken nét niet helemaal recht gemaakt. Je oog corrigeert dat ‘foutje’ automatisch. Nog iets extremer is dat het geval bij Isolated Form (Cadmium Red Deep) uit 1995. We zien een heel klein, wit vierkantje, precies in het midden van een groot, rood vlak. Althans, zo lijkt het. Want als je nauwkeuriger kijkt, zie je dat het stipje nét naast het midden zit. Innes: ‘Zo’n kleine verschuiving maakt zo’n eenvoudig beeld complex, het houdt het spannend.’

Bekijk hieronder een korte versie van de film Callum Innes Exposed, van Gautier Deblonde. De volledige versie is te zien in de tentoonstelling Callum Innes, I’ll Close My Eyes, in De Pont Museum in Tilburg, van 15 oktober 2016 tot en met 29 januari 2017.

Een uitgebreid artikel over het werk van Callum Innes vind je in See All This #3.