Bloeien bij Bach | Planten en muziek

Zijn planten gevoelig voor muziek? Een vraag die na zo’n eeuw onderzoek wel met ‘ja’ te beantwoorden valt, maar dan blijven er nog genoeg mysteries over. Want waarom houden ze wel van de sitar van Ravi Shankar en niet van de scheurende gitaar van Jimi Hendrix?

tekst JOOST GALEMA

In zijn beroemde boek Metamorfosen verandert de Romeinse dichter Ovidius halfgoden, mythische wezens en mensen in planten, poelen of stromen. In de oudheid bezat de natuur een ziel en een bewustzijn. Zo verhaalt Ovidius in het tiende boek hoe de zanger Orpheus met zijn lier de bomen naar zich lokt, zo’n twintig soorten somt hij op – van de tere hazelaar tot de nobele plataan – maar evenzeer ‘een bessenblauwe sneeuwbalstruik, de slingerende klimop, en zelfs trossenzware wijnstokken kwamen’.

Dorothy Retallacks The Music of Plants

Het tafereel doet denken aan een proef die de Amerikaanse Dorothy Retallack beschrijft in het boek The Sound of Music and Plants. Eind jaren zestig, met de kinderen het huis uit – begon deze organist en mezzo een studie musicologie aan Temple Buell College in Denver. Voor de benodigde studiepunten moest ze ook een cursus biologie doen. Retallack besloot de invloed van muziek op planten te bestuderen, deels geïnspireerd door de musical The Sound of Music die ze talloze keren zong. Boven het eerste hoofdstuk Melody stond als motto het begin van het titellied: ‘The hills are alive with the sound of music, with songs they have sung for a thousand years.’

In verschillende ruimten liet Retallack planten naar muziek ‘luisteren’, met wisselende en verbazende resultaten. Bij de stevige rock van Led Zeppelin, Vanilla Fudge en Jimi Hendrix groeiden de stengels niet alleen weg van de speakers, maar kropen zelfs tegen de verst verwijderde muur op, alsof ze ontsnappingswegen zochten. Bij het spel van de Indiase sitarmeester Ravi Shankar daarentegen bogen de planten naar de luidsprekers toe, en sommigen vlochten zich er omheen.

Wetenschappers kraakten de afgelopen vijftig jaar Retallacks The Sound of Music and Plants af, en niet ten onrechte, want ze speculeerde er in haar boek driftig op los over de vraag wat de uitkomsten van haar proeven konden betekenen. Niettemin blijft de respons van planten op haar experimenten opmerkelijk.

Retallack was de eerste noch de laatste onderzoeker die een grote fascinatie ontwikkelde voor de invloed van muziek op de natuur. Zelfs Charles Darwin, vader van de evolutieleer, ging op een dag thuis voor een kruidje-roer-me-niet zitten en probeerde met zijn fagotspel vergeefs de bladeren ervan in beweging te brengen. In de jaren vijftig bracht de Britse bioloog Julian Huxley – broer van schrijver Aldous en eerste directeur van de wetenschappelijke VN-organisatie UNESCO – een bezoek aan de Indiase botanist T.C.N. Singh in Madras, die kijkend in een microscoop ontdekte dat het protoplasma in de cel van planten sneller bewoog als hij een stemvork liet klinken.

Bloeien bij Bach | Planten en muziek

Reacties op Bloeien bij Bach | Planten en muziek