De natuur als leermeester

In de depots van Nederlandse musea ligt een enorme rijkdom en diversiteit aan kunstwerken en voorwerpen opgeborgen. Speciaal voor See All This werden kisten en kluizen, kelders en kasten geopend. Johannes Schwartz maakte de foto’s, Annemarijn Vermeij interviewde de beheerders en conservatoren. Deze keer: Hans Mulder, conservator Artis Bibliotheek, Universiteit van Amsterdam.

Welke collecties bewaart u hier?

‘Onze bibliotheek bestaat uit een groot scala aan natuurhistorische objecten. We bezitten ongeveer 16.000 gedrukte werken, 80.000 prenten, diverse archieven en museale voorwerpen. Binnen onze collectie hebben we een aantal zwaartepunten, waaronder Artis, moderne natuurstudie, land- en reisbeschrijvingen, evolutietheorie en een van de grootste collecties met boeken van en over Carolus Linnaeus ter wereld.’

De Artis Bibliotheek. Foto: Johannes Schwartz

Wat maakt de Artis Bibliotheekcollectie zo bijzonder?

‘De kern van de collectie is opgebouwd in de negentiende eeuw door welgestelde Amsterdammers. Zij schonken natuurhistorische prachtwerken die andere bibliotheken in die tijd niet konden kopen. Zo zijn er in de collectie veel boeken, die vóór 1850 zijn gedrukt, met de hand ingekleurd. Daar komt bij dat de bibliotheek zoveel meer omvat dan alleen gedrukte boeken. Al die andere onderdelen van de collectie (prenten, archieven en museale voorwerpen) zijn in samenhang verzameld. Je kan de bibliotheek daarom het best omschrijven als natuurhistorisch erfgoed, geheel in lijn met het idee van de grondleggers van Natura Artis Magistra: de natuur als leermeester van kunst en wetenschap.’

Hans Mulder (beneden) in de Artis Bibliotheek. Foto: Johannes Schwartz

Waarom is deze collectie vandaag nog steeds van belang?

‘De Artis Bibliotheek is sinds 2005 onderdeel van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. De collectie wordt ingezet voor onderwijs en onderzoek. Wij verzorgen colleges, cursussen, presentaties, symposia. Want dit is niet een collectie om alleen naar te kijken, maar een om écht te gebruiken.’

Wat is uw favoriete stuk in de collectie?

‘Dat is De Wonderen der Natuur in de menagerie van Blauw Jan van Jan Velten. Het is een unieke verzameling prenten (tekeningen en waterverf) van dieren en mensen die werden tentoongesteld op de grote binnenplaats van de herberg van Blauw Jan aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam. Deze vroege dierentuin werd bezocht door beroemde mensen en vorsten, zoals Peter de Grote. Jan Velten, een niet erg begaafde, maar wel erg enthousiaste tekenaar maakte zijn afbeeldingen tussen 1695 en 1709. Alle ongeveer tweehonderd afbeeldingen zijn gedigitaliseerd en zullen via Wikimedia beschikbaar worden gesteld.’

De boeken in de Artis Bibliotheek zijn oud, maar worden nog steeds gebruikt voor onderzoek. Foto: Johannes Schwartz

Nog wensen?

‘Elke natuurhistorische bibliotheek wil The Birds of America van John James Audubon hebben. Meer dan een meter hoog, met ingekleurde gravures van vogels op ware grootte. De kans is niet groot dat het ons gaat lukken: het is een van de duurste boeken ter wereld. Maar hopen mag altijd.’

Terwijl Johannes Schwartz foto’s maakte in de Artis Bibliotheek, liet See All This een filmpje te maken – om je ook even te laten rondkijken op deze bijzondere plek: