Yves Klein

‘De sfeer was gespannen: we waren ons er allemaal van bewust dat er iets historisch aan het gebeuren was,’ herinnert kunstenaar Rotraut Klein-Moquay zich die op dat moment een paar maanden zwanger was van Klein.

Yves Klein heeft alles voorbereid. De panelen Zweeds karton zijn voorbewerkt met magnesium- en cadmiumhydraatsilicaat waardoor het een hogere weerstand biedt tegen verbranding. De modellen Elena en Gilles staan klaar, de fotografen Pierre Joly en Véra Cardot, de cameraman, assistenten en de kunstenaar Alex Kosta, die als brandweerman fungeert. De enorme industriële brander van veertig kilo houdt Klein onder controle, evenals de metershoge vlammen en de hitte die er vanaf straalt.

Yves’ concentratie was indrukwekkend, bijna pijnlijk, op het randje van breken: we waren er allemaal door gefascineerd. Hij ging van paneel naar paneel, positioneerde de meisjes voor elk paneel anders, stelde zich choreografieën en composities voor die ons begrip te boven gingen, zoals een nat lichaam duidelijk geen zichtbare sporen achterlaat totdat het door de magie van het vuur wordt onthuld – net als het beeld dat plotseling in het lab van de fotograaf verschijnt, behalve dat hier geen bedrog mogelijk was. Als je naar de korte film en de vele foto’s kijkt die deze gebeurtenis documenteren, word je je bewust van de enorme fysieke prestatie die voor de creatie van deze werken nodig was.

Dit schilderij, dat voor mij zijn absolute meesterwerk is, was er bijna niet geweest. De sessie was voorbij; hij had al zijn krachten verbruikt, zat zijn zweet af te vegen en probeerde op adem te komen. In de linkerhoek van de studio wees ik een paneel aan dat Yves was vergeten. Het vuur moest opnieuw worden aangestoken en de modellen keken gefascineerd toe hoe dit grote werk door Yves werd voltooid. Ik heb me hier nog jaren schuldig over gevoeld. Ik had hem moeten zeggen dat hij moest stoppen. Ik voelde me verantwoordelijk voor wat er een paar weken later gebeurde.’

– Rotraut Klein-Moquay

Kleins baanbrekende samenwerking met Gaz de France in 1961 stelde hem voor het eerst in staat om de vluchtige kracht van vuur vast te leggen en zo een bovennatuurlijk beeld te maken. Klein: ‘Het schilderij is slechts de getuige, de gevoelige plaat die zag wat er gebeurde.’

Kleins doel was tweeledig: ‘Ten eerste om het spoor van menselijke sentimentaliteit in de hedendaagse beschaving vast te leggen; ten tweede om het spoor van vuur vast te leggen dat dezelfde beschaving heeft voortgebracht. En dit, omdat de leegte altijd mijn constante bezigheid is geweest; ik ben van mening dat in het hart van de leegte, evenals in het hart van de mens, vuur brandt,’ zij hij in zijn Chelsea Hotel Manifesto, New York, 1961.

Zijn experimenten in het testcentrum eindigden abrupt toen de directeur lucht kreeg van Kleins inzet van naaktmodellen. Toch had hij toen al zo’n 150 werken gemaakt, en de aanzet tot zijn beroemde FC1, dat in 2012 werd geveild voor $36,4 miljoen bij Christie’s, een record voor de kunstenaar. Klein overleed in 1962 op 34-jarige leeftijd, enkele maanden nadat hij zijn vuurschilderijen uitvoerde.